ایام فاطمیه چه روزی و چندروزاست /علت۲ ایام فاطمیه چیست؟

​درادامه به مزارفاطمه زهراپرداخته ایم

۷۵ روز پس از رحلت پیامبر یا ۹۵ روز( سبعین  یا  تسعین)...خَمْسَهٌ وَ سَبعْونَ یا  خَمْسَهٌ تَسعون.

 مراسم «عقد و عروسی» در «ایام فاطمیه» جایز است؟

فاطمیه چه زمانی است؟
سه روز ۱۳ و ۱۴ و ۱۵ جمادی الاول و سه روز ۱ و ۲ و ۳ جمادی الثانی بنابر معمول به «فاطمیه» اختصاص دارد ولی در بین این دو برگزاری مراسم عقد و عروسی مانعی ندارد.
ایام سوگواری و عزاداری حضرت فاطمه زهرا(س) روزهای حُرمت نهادن به مقام و منزلت جگرگوشهِ رسول الله(ص) است.

 ​​
«آیت الله مکارم شیرازی» به سوال هایی درباره برگزاری مراسم عقد و عروسی، حدود ایام فاطمیه و هم چنین تعبیر سیده النساء العالمین برای حضرت زهرا (س) ، پاسخ گفته است.

تاریخ شهادت حضرت زهرا؟

سوال: اینکه سه دهه فاطمیه داریم آیا بر اساس سند های شیعی می باشد یا خیر؟ آیا اینکه می گویند دهه فاطمیه ۴۵ روزه ای نداریم چقدر صحت دارد؟ معیار شروع دهه فاطمیه چه زمانی است؟ قبل از شهادت یا بعد از روز شهادت شروع می شود؟

پاسخ: در مورد سالروز شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها) دو روایت است یکی اینکه ایشان ۷۵ روز بعد از رحلت پیغمبر اکرم (ص) به شهادت رسیدند که می شود ۱۳ جمادی الاول و دیگری اینکه ۹۵ روز بعد از رحلت پیغمبر به شهادت رسیدند که می شود ۳ جمادی الثانی و طول این ۲۰ روز را ایام فاطمیه نامیده اند.

حدود ایام شهادت حضرت زهرا (س)

سوال: احتراماً محدوده دو دهه فاطمیه را بیان فرمایید و همچنین برگزاری مراسم جشن عقد و عروسی و امثال آن در این مدت چگونه است؟

پاسخ:سه روز ۱۳ و ۱۴ و ۱۵ جمادی الاول و سه روز ۱ و ۲ و ۳ جمادی الثانی بنابر معمول به «فاطمیه» اختصاص دارد ولی در بین این دو برگزاری مراسم عقد و عروسی مانعی ندارد.

تعبیر «سَیّدَةُ نِساءِ الْعالَمین» برای حضرت زهرا (س)

سوال: چرا ما حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را «سَیّدَةُ نِساءِ الْعالَمین» میدانیم؟ چرا که در قرآن از او نامی نیامده است در حالیکه در قرآن از حضرت مریم به این عنوان یاد شده است و ما او را منحصر به زمان خودش می دانیم؟

​

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: این تعبیر در برخی از روایات آمده است و سوره «هل أتی» و «کوثر» در واقع در شأن آن بزرگوار است و همچنین آیه «تطهیر» و «مُباهله».

 «آیه تطهیر» چیست؟
این آیه در شأن پیامبر  و اهل‌بیت ایشان نازل شده است: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا (احزاب آیه ۳۳). (پیامبر+ علی، فاطمه، حسن، و حسین)

«آیه مباهله» چیست؟

فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ (۶۱آل عمران)

بنابراین، پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او (حضرت عیسی)، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و زنانمان و زنانتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری (تضرّع) کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر: علت۲ ایام فاطمیه چیست؟

«ایام فاطمیه» جمعا ۶ روز می باشد، ۳ روز در ماه جمادی الاول و ۳ روز در ماه جمادی الثانی. فاطمیه اول از ۱۳ تا ۱۵جمادی الاول است و فاطمیه دوم از سوم تا پنجم جمادی الثانی است.

ابهام در تاریخ قطعی شهادت حضرت زهرا(س) اشتباه در«خوانش خط کوفی» بوده است.

ساختار ویژه خط کوفی و فقدان وجود «نقطه» و «اعراب» در آن باعث شد تا تاریخ‌نگاران مختلف در سده‌های پس از شهادت حضرت زهرا(س)، در خواندن تاریخ شهادت از منابع قدیم‌تر دچار مشکل شوند.

شهادت بانوی دو عالم حضرت زهرای اطهر(س) در سال ۱۱ پس از هجرت رخ داده است، اما روز و ماه آن دقیقا معلوم نیست و بین مورخان اختلاف است.

​

۷۵ روز پس از رحلت پیامبر یا ۹۵ روز «سبعین» یا «تسعین» )«خَمْسَهٌ وَ سَبعْونَ» یا «خَمْسَهٌ وَ تَسعون»

دلیل اختلاف در این دو دسته از روایات صحیحه رایج نبودن نقطه گذاری بر کلمات در زمان صدور روایات باشد.
توجه به شباهت «خَمْسَهٌ وَ سَبعْونَ» با «خَمْسَهٌ وَ تَسعون» مؤید این معناست. به عنوان مثال در کتاب کافی در مورد زمان شهادت حضرت زهرا (س) چنین آمده است: «وَ تُوُفِّیَتْ وَ لَهَا ثَمَانَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ خَمْسَةٌ وَ سَبْعُونَ یَوْماً».همان گونه که در این روایت دیده می شود شباهت «خمسه و سبعون» به «خمسه تسعون» خیلی نزدیک است و‌اشتباه نسّاخ، تاریخ نویسان یا راویان حدیث می تواند موجب پدید آمدن دو تاریخ متفاوت در رابطه با روز شهادت حضرت زهرا(س) باشد.

رحلت پیامبر اکرم(ص) در ۲۸  صفر سال۱۱هجری است.

اگر(سَبْعُون خوانده شود)۷۵ روز پس از رحلت ۱۳ جمادی الاولی می شود.

اگر(تَسعُون خوانده شود)۹۵روز پس از رحلت  می شود۳ جمادی الثانی می شود.

بر همین اساس است که ایام عزای حضرت زهرا را هم ۱۳ جمادی الاولی ۱۱هجری گفته ­اند و هم ۳ جمادی الثانی سال۱۱هجری گفته ­اند که ۲۰ روز بعد از وفات اول است.

امام باقر علیه السلام میفرمود: فاطمه دختر محمد( صلى اللّٰه علیه و آله) پنج سال بعد از مبعث متولد شد و چون وفات کرد ۱۸ سال و ۷۵ روز داشت.

کلینی، اصول کافی،ج۱، ص۴۵۷/ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۷.

وفات حضرت زهرا علیها السلام و علت اختلاف۲۰ روز آن

تاریخ شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ همانند ولادت آن بزرگوار به علل مذکور در هاله ابهام مانده و اقوال مختلفی ذکر شده است و این اختلاف به ویژه در مورد فاصلة زمانی رحلت پیامبر اسلام تا شهادت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ است.
عده‌ای از علمای شعیه و سُنّی شهادت آن حضرت را ۷۵ روز و عده‌ای ۹۵ روز بعد از وفات پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌دانند.
علاوه بر مواردی که ذکر شد یکی از علل مهم که موجب ایجاد اختلاف،در تاریخ شهادت دخترگرامی پیامبر اسلام دانست، این است که احتمال تصحیف(جابجایی نقطه) در رقم تاریخ شهادت آن حضرت وجود دارد. یعنی نقطه رقم در پایان قرار بگیرد، مثل «خَمْس و سَبْعونَ» (۷۵روز) یا در بالای کلمه قرار بگیرد، مثل «خَمْس و تَسعون» (۹۵روز) که این موجب اشتباه خواهد گردید.

                                    *****

در تاریخ وفات حضرت زهرا «علیها السلام» نیز اختلاف است. عده‏ای از علماء شیعه و سنی وفات فاطمه زهرا «علیها السلام» را ۷۵ روز و عده‏ای ۹۵ روز بعد از وفات پیامبر «صلی الله علیه وآله» می‏دانند. یکی از مواردی که موجب اختلاف شده این است که در خط کوفی نقطه ‏گذاری وجود نداشته است و از این رو «خَمْس و سَبْعونَ»(۷۵ روز) و «خَمْس و تَسعون»(۹۵ روز) هر دو یکسان و بدینگونه حمسه و سبعون - حمسه و سبعون نوشته می‏شده که در خواندن و قرائت آن اشتباه پیش آمده است. 
باتوجه به این‏که وفات پیامبر «صلی الله علیه وآله» در روز دوشنبه ۲۸ صفر سال یازدهم هجری قمری مطابق ۷خرداد سال ۱۱ ه.ش اتفاق افتاد، بنابر گفته اول(۷۵ روز)، تاریخ وفات فاطمه‏«علیها السلام»، ۱۳ جمادی‏الاولی سال یازدهم ه.ق مطابق هفدهم مرداد ماه سال ۱۱ هجری شمسی و بنابر گفته دوم(۹۵ روز)، تاریخ ۳ جمادی‏الاخر سال ۱۱ ه.ق مطابق با ششم شهریور سال ۱۱ هجری شمسی می‏باشد. البته گفته‏های دیگری در تاریخ وفات حضرت زهرا«علیها السلام» هست. اما فاصله ۷۵ روز و یا ۹۵ روز با نظر اهلبیت علیهم السلام هماهنگ است از این رو ما را با دیگر گفته‏ها کاری نیست و با توجه به قرائنی چند آنچه صحیح‏تر می‏نماید

۹۵ روز است.[۱]

فاطمه زهرا (علیهاالسلام) در بیستم جمادی‌الثانی به دنیا آمد. در زادروزش چندان اختلافی نیست؛ [دست کم در بین شیعیان بیستم جمادی‌الثانی، روز ولادت فاطمه (ع) محسوب می‌گردد.] اما در سالزاد باسعادتش اختلاف است. آنچه مسلم است بعد از خواهرانش زینب، رقیه و ام کلثوم به دنیا آمد. اما چه سالی به دنیا آمد مطلبی است که تاریخ نگاران بر آن هم‌داستان نیستند و اقوال گوناگونی در این زمینه وجود دارد.

نظریه علمای اهل سُنَّت دردرباره زمان شهادت فاطمه زهرا

۱- اکثریت تاریخ نگاران و محدثان اهل سنت نظیر طبری- متوفای ۳10ه-. ابوالفرج اصفهانی- متوفای ۳۵۶ ه-. [مقاتل الطالبین ص ۳۰.] احمد بن حنبل- متوفای ۲۴1 ه-. ابوطلحه شافعی- متوفای ۶۵۴-. [مطالب السئول ص ۹.] و عده‌ای دیگر تولد فاطمه (علیهاالسلام) را پنج سال قبل از بعثت ذکر کرده‌اند و از این رو معتقدند آن حضرت هنگام رحلت حدود ۲۸ و یا ۲۹ سال داشت.

۲- مسعودی- متوفای ۳۴۵ ه- تاریخ نگار موثقی که بسیاری او را شیعه دانسته‌اند، [برخی نیز او را شیعه زیدی شمرده‌اند.] می‌نویسد: «اکثر اهل بیت و شیعیان آن‌ها قائلند که فاطمه (علیهاالسلام) هنگام رحلت ۲۹ ساله بود. [التنبیه و الاشراف ص ۲۵۰.]

نظریه علمای شیعه

۳- بسیاری از علمای شیعه، نظیر کلینی- متوفای ۳۲۹- در اصول کافی. [اصول کافی ج ۱ ص ۴۵۸.] طبری

شیعی- متوفای قرن ۴ ه- در دلائل الامامه. [دلائل الامامه ص ۱۰.] طبرسی- متوفای ۵۴۸ ه- در اعلام الوری. [اعلام الوری ص ۹۰.] مجلسی- متوفای ۱۱۱۰ ه- در بحارالانوار. [بحارالانوار ج ۴۳ ص ۷.] روایاتی را نقل نموده‌اند که فاطمه (علیهاالسلام) در بیستم جمادی‌الثانی سال پنجم بعثت به دنیا آمد. که با این حساب آن بانو هنگام شهادت ۱۸ سال داشته است.

ارتباط سال تعمیر کعبه با تولد حضرت زهرا

۴- اربلی در کشف الغمه می‌نویسد: «فاطمه (علیهاالسلام) پنج سال بعد از بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به دنیا آمد، و آن سالی بود که قریش خانه کعبه را تعمیر می‌کردند» [کشف الغمه ج ۱ ص ۴۴۹- بحارالانوار ج ۴۳ ص ۷] و از این رو فاطمه (علیهاالسلام) هنگام وفات ۱۸ ساله بود.

در این روایت که اربلی آن را نقل می‌کند، سخن از سال تعمیر کعبه رفته است که بدون تردید بر اساس مستندات و قرائن تاریخی پنج سال قبل از بعثت صورت گرفته است. زیرا هنگامی که پایه‌های کعبه را چیدند و نوبت به نصب حجرالأسود رسید. قبائل عرب در اینکه افتخار نصب حجرالأسود نصیب کدام طایفه شود با هم به نزاع پرداختند به گونه‌ای که نزدیک بود، آتش نبرد خونینی بین آنان شعله‌ور شود. عاقبت به داوری محمد امین راضی شدند. و آن حضرت حجرالأسود را بر روی ردای خود نهاد و گوشه‌های آن را سران قبائل بلند کردند، آنگاه رسول خدا (ص) آن را با دست خود بلند کرد و در جای خود نهاد و با این داوری فتنه‌ها خوابید. [سیره ابن هشام ج ۱ ص ۲۰۹- تاریخ یعقوبی ج ۲ ص ۱۹- طبقات ج ۱ ص ۱۴۶- مروج الذهب ج ۲ ص ۲۷۲- کامل ابن اثیر ج ۲ ص ۴۵.]

بدون تردید این واقعه مربوط به قبل از بعثت است. زیرا پس از بعثت دیگر پیامبر (ص) در نظر قریش دشمن به حساب می‌آمد، ستیزها و کینه‌ها آشکار شده بود و به طور قطع به آن حضرت اجازه آن داوری معروف و نصب حجرالأسود را نمی‌دادند. بنابراین یا راوی در نقل قبل از بعثت و بعد از بعثت دچار اشتباه شده و یا اساساً روایت ضعیف و غیر قابل پذیرش است.

دو اشکال 

۵- از سوی دیگر اگر فاطمه زهرا (علیهاالسلام)، پنج سال بعد از بعثت به دنیا آمده باشد اشکالات دیگری نیز پیش خواهد آمد.

نخست آنکه اگر تولد فاطمه ۵ سال بعد از بعثت باشد، در هنگام ولادت او رسول خدا (ص) ۴۵ ساله و مادرش خدیجه بنا بر مشهور ۶۰ ساله بوده است. هر چند زائیدن زنی شصت ساله محال نیست اما مشکل است.

در پاسخ به این اشکال باید گفت: اولاً در سن خدیجه موقع ازدواج اختلاف است، برخی سن او را هنگام ازدواج ۲۵ سال، برخی ۲۸ سال، برخی ۳۰ و برخی ۳۵ و عده زیادی ۴۰ سال ذکر کرده‌اند که آنچه بیش از همه شهرت دارد ۴۰ سال است. [ر. ک: تاریخ الخمیس ج ۱ ص ۲۶۴- السیره الحلبیه ج ۱ ص ۱۴۰- البدایه و النهایه ج ۲ ص ۲۹۵- بحارالانوار ج ۱۶ ص ۱۲ و ۱۹.]

ثانیاً باردار شدن زنان قریش تا سنین بالاتر از معمول امکان پذیر است. زیرا آنان در سن شصت سالگی یائسه می‌شوند.

اشکال دوم آنکه: اگر فاطمه زهرا (علیهاالسلام) پنج سال بعد از بعثت به دنیا آمده باشد، در موقع ازدواج حدود ۹ سال داشته است، که باردار شدن در این سنین مشکل می‌نماید، هر چند دختران در مناطق گرمسیر از رشدی سریع‌تر برخوردارند. و امروزه نیز در بخشهائی از هندوستان در سن ۱۰ ازدواج می‌کنند.

درروایت مسعودی: مدت عمر فاطمه زهرا  ۲۹ سال نوشته شده است

بنابراین آیا می‌توان پذیرفت که فاطمه زهرا (علیهاالسلام) پنج سال بعد از بعثت به دنیا آمده، در سن ۹ سالگی ازدواج نموده و در سن ۱۸ سالگی وفات یافته است؟

پاسخ آنکه، اگر به روایاتی محکم و بدون معارض دست یافته بودیم پذیرفتن آن آسان بود اما همان‌گونه که یادآور شدیم، یکی از این روایات، تولد حضرت فاطمه (ع) را پنج سال بعد از بعثت و سال تعمیر کعبه بیان کرده است. [کشف الغمه ج ۲ ص ۷۵.] که بدون تردید تعمیر کعبه ۵ سال قبل از بعثت انجام گرفت. از سوی دیگر به استناد نوشته مسعودی- متوفای ۳۴۵ه- به نظر می‌رسد در قرن اول، دوم، سوم و چهارم هجری، نزد شیعیان و فرزندان فاطمه (علیهاالسلام) چنان شهرت داشته که آن حضرت در سن ۲۹ سالگی وفات نموده است. [التنبیه و الاشراف ص ۲۵۰.] که در این صورت در سن ۱۸ یا ۱۹ سالگی ازدواج وی صورت گرفته است.

آنچه از سخن مسعودی برمی آید این است که در بیش از هزار سال قبل و به فاصله زمانی نزدیکتر به زمان حادثه در میان شیعیان و سادات وفات فاطمه (علیهاالسلام) در سن ۱۸ سالگی چندان مشهور و مورد قبول نبوده است.

گفتگوی عبدالله بن حسن با هشام

۶. قرینه دیگری که سخن مسعودی را تایید می‌کند، گفتگوی «عبدالله بن حسن» (ع) در حضور «کلبی» دانشمند نسب شناس معروف با «هشام بن عبدالملک اموی» است.

هشام از عبدالله بن حسن سوال کرد: فاطمه زهرا (ع) چند سال عمر کرد؟

عبدالله بن حسن پاسخ گفت: سی سال.

هشام این سوال را از کلبی پرسید، و او پاسخ داد سی و پنج سال.

هشام رو به عبدالله بن حسن (ع) کرد و گفت: پاسخ کلبی را شنیدی او عالم به انساب است.

عبدالله بن حسن (ع) گفت: احوال مادر مرا از من باید پرسید و احوال مادر کلبی را از او. [بحارالانوار ۳ و ۴ ص ۲۱۳.]

باید دقت نمود که این گفتگو در حدود سال‌های ۱۰۵ تا ۱۲۵ ه-. ق، صورت گرفته و عبدالله بن حسن(ع) خود نواده حضرت زهرا (علیهاالسلام) است.

سخن او با سخن مسعودی که وفات فاطمه (ع) را در ۲۹ سالگی می‌داند اختلاف چندانی ندارد. زیرا اندک اختلاف معمولاً در سال تولد و یا وفات برای سنین اشخاص بروز می‌کند.

گفته عبدالله بن حسن (ع) و مسعودی تأییدی است بر اعتقاد اهل سنت که وفات فاطمه(علیهاالسلام) را در سن ۲۹ سالگی می‌دانند.

تکوین «نطفه فاطمه» از میوه‌های بهشتی

۷- آیا به راستی فاطمه زهرا (علیهاالسلام) در ۲۹ سالگی وفات نمود و تولدش ۵ سال قبل از بعثت واقع شد؟! مگر نه این است که نطفه‌ی فاطمه (علیهاالسلام) از میوه‌ای بهشتی که در شب معراج رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن خورد تکوین یافت. و این مطلب نه تنها در روایات شیعیان است، بلکه علمای بزرگ اهل سنت نظیر حاکم نیشابوری در مستدرک، [مستدرک حاکم نیشابوری ج ۳ ص ۱۵۶.] خطیب بغدادی در تاریخ بغداد، [تاریخ بغداد ج ۵ ص ۸۷] محب الدین طبری در ذخائر العقبی، [ذخائر العقبی ص ۴۴.] ابن مغازلی در مناقب، [مناقب ابن مغازلی ص ۳۵۸] ذهبی در میزان الاعتدال، [میزان الاعتدال ج ۲ ص ۲۹۷.] خوارزمی در مقتل [مقتل الحسین ص ۶۴.] و عده دیگری از علمای شیعه و سنی آن را روایت کرده‌اند. [لسان المیزان ج ۵ ص ۱۶۰- علل الشرایع ص ۷۲- تفسیر قمی ج ۱ ص ۳۶۵- کنزالعمال ج ۱۳ ص ۹۴- نزهة المجالس ج ۲ ص ۲۲۳- مجمع الزوائد ج ۶ ص ۲۰۲]

زندگانی فاطمه زهرا«علیها السلام»/ محمد قاسم نصیرپور/ ص ۱۱۸./پایان

​سال معراج

​

 «معراج پیامبر» (صلی الله علیه و آله) بعد از بعثت واقع شده است. که عده‌ای آن را اوائل بعثت. [البدایه و النهایه ج ۳ ص ۱۰۸.] برخی ۱۵ ماه پس از بعثت. [سیره مغلطه‌ای ص ۲۷.] و برخی هیجده ماه پس از بعثت. [شرح الشفا ج ۱ ص ۱۵۱.] و برخی در سال‌های دیگر ذکر کرده‌اند که چه بسا معراج پیامبر (صلی الله علیه و آله) در دفعات متعدد اتفاق افتاده باشد.

در این صورت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) چه زمانی به دنیا آمده است؟ زیرا هیچ‌یک از دو تاریخ مشهور ۵ سال قبل از بعثت و ۵ سال بعد از بعثت را نمی‌توان به طور قاطع به عنوان سال ولادت آن حضرت پذیرفت؟!

سخن یعقوبی، نظریه شیخ مفید و شیخ طوسی

۸- گفته سومی نیز وجود دارد:

یعقوبی- متوفای ۲۸۴ ه-. ق- تاریخ نگار موثق و بصیری که گرایش وی به تشیع معروف است می‌نویسد: «فاطمه زهرا (علیهاالسلام) هنگام وفات ۲۳ سال داشت». [تاریخ یعقوبی ج ۲ ص ۱۱۵.] عده‌ای دیگر از علمای بزرگ شیعه بر همین رأی‌اند و تولد فاطمه (ع) را ۲۰ جمادی‌الثانی سال دوم بعثت ذکر کرده‌اند آن‌ها عبارتند از:

۱- شیخ مفید- متوفای ۴۱۳- در کتاب حدائق الریاض. [حدائق الریاض به نقل از بحارالانوار ج ۴۳ ص ۸.]

۲- شیخ طوسی- متوفای ۴۶۰- در مصباح المتهجد. [مصباح المتهجد ص ۷۳۲.]

۳- کفعمی در کتاب مصباح. [مصباح کفعمی ص ۵۱۲.]

نظریه عده‌ای دیگر از علمای اهل سنت

این گفته با نظر عده‌ای از علمای بزرگ اهل سنت نظیر:

۱- بیهقی- متوفای ۴۵۸ ه- در کتاب دلائل النبوه. [دلائل النبوه بیهقی مترجم ج ۱ ص ۲۱۷]

۲- حاکم نیشابوری- متوفای ۴۰۵ ه- در مستدرک. [مستدرک حاکم ج ۳ ص ۱۶۱]

۳- خوارزمی- متوفای ۵۶۸- در مقتل الحسین. [مقتل خوارزمی ج ۱ ص ۵۱]

۴- محب الدین طبری- متوفای ۶۹۴- در ذخائر العقبی. [ذخائر العقبی ص ۲۶.] که تولد حضرت زهرا (علیهاالسلام) را در سن ۴۱ سالگی پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دانند تا حد زیادی مطابقت دارد. [به نظر می‌رسد سخن علمای شیعه و سنی که ولادت فاطمه را ۲۰ جمادی‌الثانی سال دوم بعثت و یا در سن ۴۱ سالگی پیامبر (ص) ذکر کرده‌اند کاملاً با هم مطابقت دارد زیرا پیامبر (ص) در ۱۲ ربیع‌الاول یا ۱۷ ربیع‌الاول عام الفیل به دنیا آمد و در ماه رجب یا رمضان آغاز چهلمین سال زندگی خود به نبوت مبعوث گردید که در هنگام بعثت ۳۹ سال و چهار یا شش ماه از سن شریف حضرتش می‌گذشت، بنابراین در ۲۰ جمادی‌الثانی سال دوم بعثت رسول خدا (ص) در چهل و یکمین سال زندگی‌اش بود.] در این صورت آن بانو هنگام ازدواج حدود ۱۴ سال و هنگام رحلت ۲۳ سال داشته است.

لازم به تذکر است، شیخ طوسی به کتابخانه و اسناد و مدارک مهمی دسترسی داشت. و در غائله‌ای که در سال ۴۴۷ ه-. یعنی ۱۳ سال قبل از وفات شیخ، در بغداد اتفاق افتاد متعصبین کتابخانه وی را که حاوی کتاب‌های بسیار مهم خطی و اسناد ارزشمندی بود به آتش کشیدند. [فقهای نامدار شیعه ص ۷۳]

​​​

بنابراین در مسائل فقهی، فقهای بزرگوار گفته «شیخ طوسی»(متوفی ۴۶۰ هجری) را حجت می‌دانند و برای آن اعتبار و ارزشی خاص قائلند. زیرا او به روایات و اسناد مهمی دسترسی داشته است. همان‌گونه که در مسائل فقهی گفتار او نزد علما دارای اعتبار فراوان است چه مانعی است که ما نیز سخن او را در تاریخ به همان میزان معتبر بشماریم؟

با توجه به اینکه عده‌ای از علمای بزرگ شیعه و سنی نیز با او موافقند و خدا داناتر است. به هر صورت فاطمه (علیهاالسلام) ۲۸ ساله بود یا ۲۹ ساله. ۱۸ ساله بود یا ۲۳ ساله، او دختر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و الگوئی کامل برای جامعه اسلامی است. مهم آنست که ما از زندگی‌اش درس زندگی فراگیریم و با پیروی از راهش و هدفش خود را به کمال رسانیم و شیعه راستین او باشیم.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:درمنابع مأخوذه اصلاحاتی انجام گرفته است.

​شیخ طوسی: قبر فاطمه را در خانه پیامبر میتوانی زیارت کنی و برخی او را مدفون در خودِخانهِ فاطمه میدانند، این دو قول به هم نزدیکند اما روایت دفن فاطمه در بقیع غیرمحتمل است.

درباره مدفن حضرت فاطمه زهرا(س)۴ نظروجوددارد.
حضرت فاطمه زهرا (س) به حضرت علی (ع) سفارش کرد که قبرش را پنهان سازد تا دلیل و شاهدی بر ظلم های روا شده بر او باقی گذارد. آن حضرت نیز فاطمه را شبانه دفن کرد و موضع قبرش را پنهان ساخت.
بر اساس وصیّت حضرت فاطمه که قبرشان مخفی بماند ،همسرش(علی بن ابی طالب ) فاطمه را در تاریکی شب به خاک سپرد و قبرش را مخفی نمود و برای اینکه دشمنان نتوانند موضع حقیقی قبر را تشخیص دهند صورت چهل قبر تازه در بقیع احداث کرد گمان برندکه درآنجا واقع شده است.

حضرت علی (ع) و فرزندان حضرت زهرا نیز در مورد اخفاء قبر حاضر نشدند مکان دفن رااعلام کنندبلکه اقداماتی کردند درمفقودالاثربودن مزارش.

۱. برخی معتقدندحضرت فاطمه زهرا(س) در روضه رسول خدا دفن است.

مجلسی،مؤالف بحارالانوار(متوفی ۱۱۱۰ قمری) از محمد بن همام نقل کرده که وی گفت: علی، فاطمه را در روضه پییمبر مدفون ساخت، فضه، روایت کرد: در روضه پیامبر بر فاطمه نماز خواندند و در آنجا زیارت فاطمه را به جای آوردم.

 الحظیرة المخمّس(حصار پنج ضلعی)

شیخ طوسی(متوفی ۴۱۳ قمری): از جمله شواهدی که می‌توان برای این احتمال مدفن درروضه رسول الله(ص) اقامه کرد، حدیثی است ازپیامبر که فرمود: «بین قبر من و منبرم، روضه‌ای از روضه‌های بهشت وجود دارد».

«خانه فاطمه در مجاورت روضه پیامبر قرار داشت»
۲. برخی معتقدند:« فاطمه را در خانه‌اش دفن کردند» که قرائن و روایات زیادی این قول را تأیید می‌کند؛ از جمله اینکه حضرت علی پس از دفن بدن فاطمه، از جای برخاست و رو به قبر پیامبر گفت: «درود من و دخترت بر تو باد‌ ای فرستاده خدا که اکنون دخترت در جوار تو فرود آمده است».
شیخ صدوق(متوفی ۳۸۱ قمری) نوشت: برایم ثابت شده که فاطمه را در خانه‌اش به خاک سپرده‌اند و پس از آنکه مسجدالنبی را توسعه دادند، قبر آن بانو در مسجد واقع شد.

ازاستوانه رو به روی باب جبرئیل تا پشت خظیره مرقد نبوی​

مؤلف من لایحضره الفقیه درادامه نوشت:من سالی که به سفر حج رفتم، در مدینه رو به سوی خانه فاطمه ـ که «از استوانه رو به روی باب جبرئیل تا پشت خظیره مرقد نبوی» است ـ کردم و در آنجا زیارت فاطمه را به جای آوردم.

سید محسن امین عاملی(متوفی ۱۳۷۱ق‌) نوشته است: حضرت فاطمه در خانه‌اش به خاک سپرده شد و این قول به صواب نزدیکتر است.

شیخ طوسی : قبر فاطمه را در خانه پیامبر میتوانی زیارت کنی و برخی او را مدفون در خودِخانهِ فاطمه میدانند، این دو قول از نظر من، به هم نزدیکند و بهتر است حضرت فاطمه در هر دو مکان زیارت شوند، ولی روایت دفن فاطمه در بقیع غیرمحتمل است.

۳. برخی مزارفاطمه را در بقیع می‌دانند؛ از جمله علی بن عیسی اربلی (متوفی ۶۹۲ق) در کشف الغمه و سیدمرتضی در عیون المعجزات. اهل سنت نیز بر این باورند. آنان مزاری را که در کنار مرقد چهار امام قرار دارد، مدفن فاطمه زهرا می دانند(بنظرنگارنده این سطورآن ۴۰ قبرجعلی که امیرالمؤمنین برای فاطمه دربقیع ساخت موجب این اشتباه شده است)

۴. عده‌ای چون ابن سعد، صاحب طبقات، نوشته اند که فاطمه در خانه عقیل دفن شده ‌است. 

مدفن فاطمه (سلام الله علیها)در خانه فاطمه واقع در مسجد النبی قرار دارد و دارای طاقچه فاطمه و ضریحی در پشت طاقچه است که مردم آن را مزار فاطمه دختررسول الله(ص) می دانند.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:این تخلیصی بودازدیدگاه ها واقول درموضوع «مزارفاطمه زهراسلام الله علیها»باتصاویری که ازمنابع مختلف اخذکرده ام.

روضه رسول الله کجاست؟

عده‌ای معتقدند حضرت فاطمه زهرا (س) در محل «روضه» دفن شده است، نظرتان چیست؟

آیت الله نجمی :می‌گویند «روضه» آن بخش از مسجد النبی است که میان منبر و خانه پیامبر قرار گرفته است.
اصطلاح «روضه»(مدینه) و نامگذاری آن مکان مقدس به این اسم، برگرفته از گفتار رسول خداست که فرمود: «ما بی بیتی و منبری روضة من ریاض الجنة» یعنی بین خانه و منبرم، باغی از باغ‌های بهشت است.

محدوده روضه نزد شیعه با محدوده روضه در نظر اهل سنت متفاوت است.

به نظر ما، روضه از دیوار محراب مسجد النبی (ص) در جنوب ـ که امروزه با نرده‌های فلزی مشخص است ـ آغاز و در شمال به چهارمین ستون منتهی می‌شود. یعنی یک ستون بیشتر از آنچه اهل سنت می‌گویند

و حد دوم آن در شرق داخل بیت پیامبر (ص) و بیت فاطمه زهرا (س) است و در سمت غرب محاذی منبر شریف است.

​

منظور از روضه چیست؟

اگر مرادتان محدوده‌ای است که شیعه معتقد است و بیت حضرت زهرا را نیز شامل می‌شود؟

باید عرض کنم مساله دفن شدن آن بزرگوار در روضه (به این معنا) در واقع مکمل روایاتی خواهد بود که با صراحت دلالت دارند بر اینکه پیکر آن بانو در داخل بیت خویش به خاک سپرده شده است.

از نظر شیعه، «روضه» دارای مفهوم وسیعتر بوده و شامل بیت پیامبر و حضرت فاطمه (س) نیز می‌شود.

اما اگر مراد از روضه تنها فاصله بیت و منبر باشد علاوه بر اینکه دلیلی بر مدفون بودن حضرت زهرا سلام الله علیها در آنجا وجود ندارد.

اگر پیکر حضرت زهرا (س) در روضه (به این معنا) دفن شده باشد، اشکال فقهی نیز بر آن متوجه آن خواهد شد !

چرا که از نظر شرع، دفن شدن جنازه ـ متعلق به هر کسی که باشد ـ در مسجد و محلی که برای عبادت مسلمانان وقف شده است مجوز شرعی ندارد و لااقل مکروه است، و ائمه هدی (ع) بیشتر از هر کس، احکام الهی را مراعات می‌کردند.

طبق این تحلیل، چگونه جسد مطهر حضرت زهرا (س) در «روضه»، که حساس‌ترین جای مسجد پیامبر (ص) است، دفن شده است؟ و اگر چنین امری جایز بود، پیکر پاک رسول خدا (ص) بر این کار، اولی و سزاوارتر بود.

پس جمع‌بندی بحث این شد که حضرت زهرا داخل خانه خود، مدفون است و احتمالات دیگر بسیار بسیار ضعیف است؟

ـ بله از مجموع ادله و شواهد به دست می‌آید که قبر مطهر حضرت زهرا (س) در بیت خود و در کنار مسجد رسول خدا (ص) است.

اگر حضرت زهرا (س) در خانه خود مدفون است پس جریان تشییع جنازه، تابوت و .... چگونه توجیه می‌شود؟ چون به هر حال تابوتی برای حضرت ساختند و ایشان را مخفیانه تشییع کردند.

ـ حضرت زهرا، دو خانه داشته‌اند. خانه اول کنار مسجد پیامبر بود و خانه دوم نزدیک بقیع بود.

حوادث مهم تاریخی هم بیشتر در خانه دوم اتفاق افتاده است که از جمله یورش به خانه حضرت زهرا (س) و آتش زدن آن، دوران نقاهت ایشان، ملاقات‌ها و حوادثی که در ایام نقاهت حضرت زهرا (س) اتفاق افتاده در خانه دوم بوده است. لذا مراسم تجهیز و تشییع آن بانوی مکرمه، مربوط به منزل دوم بوده و از آنجا به سمت منزل اول تشییع شده و در منزل اول کنار مسجد دفن شده است.

پس با این بیان، اشکالی که برخی وارد کرده‌اند (چگونه خانه حضرت زهرا (س) را سوزاندند در حالی که منزل ایشان، کنار مسجدالنبی بود و سقف مسجد و قبر رسول خدا (ص) از شاخه های قابل اشتعال بود، لذا اگر آن خانه را می‌سوزاندند همه مسجد آتش می‌گرفت) حل می شود‌؟

ـ بله، این حادثه در بیت دوم امیرالمؤمنین (ع) اتفاق افتاده نه بیت اول که کنار مسجد بود و اینطور اشکال‌ها برای از بین بردن حوادث مهم آن زمان است.

عده‌ای معتقدند که؛ وهابی‌ها می‌خواهند قبر حضرت را مشخص جلوه دهند و اصرار دارند که حضرت زهرا (س) در بقیع، دفن شده و لذا قبر فاطمه بنت اسد را قبر حضرت زهرا معرفی می‌کنند. نظرتان چیست؟

ـ تحریف این واقعیت و اصرار و تلاش نویسندگان آنها، در طول تاریخ وجود داشته است. حکومت‌ها در طول تاریخ با معرفی قبر حضرت زهرا (س) در داخل حرم ائمه بقیع، می‌خواستند فشار عقیدتی و سیاسی را از خود دور کنند. همه اینها در راستای سر پوش گذاشتن به ایراد و انتقادی است که در طول تاریخ از سوی پیروان مکتب اهل بیت (ع) به خط فکری مخالفان اهل بیت (ع) از لحاظ مخفی بودن قبر یگانه یادگار رسول خدا (ص) مطرح شده است.

به همین جهت، حکومت‌ها مجبور بودند به هر عنوانی که شده قبری برای فاطمه دختر رسول خدا (ص) معرفی کنند، لذا در طول تاریخ و حتی در دوران حکومت سعودی‌ها کتیبه‌هایی در حرم ائمه بقیع، مبنی بر واقع شدن قبر فاطمه زهرا (س) در این محل، نصب شد و در این راستا برای فاطمه بنت اسد مدفن‌هایی غیر از این مدفن اصلی معرفی کردند.

همه این تلاش‌ها به خاطر این است که سوال بزرگ تاریخ را از بین ببرند که چه شرایطی اتفاق افتاد که قبر فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر اکرم (ص) مخفی ماند. و این هشداری جدی برای حقیقت‌طلبان است!

علت اینکه امامان بعدها محل دفن را فرموده اند چه بوده است؟ ‌آیا منافاتی با مخفی ماندن ندارد؟

ـ خیر، اوایل باید مخفی می‌ماند، چون اوضاع و شرایط بسیار بد بود اما بعدها این شرایط حساس و سخت از بین رفت لذا اظهار کردند که در خانه خود مدفون شده است. سؤال تاریخی همچنان نیز باقی است که چرا و به چه علت در آن زمان قبر شریف ایشان مخفی ماند‌؟!
این مطلب درباره قبر شریف حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام نیز هست، قبر ایشان نیز بعدها(بعدازیک قرن) معلوم شد.

نظر علمای معروف شیعه در این باره چیست؟

ـ مرحوم شیخ صدوق پس از نقل اختلاف در محل دفن آن حضرت می‌گوید عده‌ای از محدثین روایاتی را نقل کرده‌اند که دلالت دارد بر اینکه آن حضرت داخل خانه‌اش به خاک سپرده شده است، سپس می گوید: «و هذا هو الصحیح عندی» یعنی به نظر من هم این قول صحیح است.

​
شیخ طوسی هم این نظر را دارد. وی می‌گوید بهترین قول‌ها این است که حضرت زهرا (س) داخل خانه‌اش یا در روضه دفن شده است.

​
مرحوم طبرسی نیز معتقد است که قول کسانی که می‌گویند مدفن حضرت، در بقیع است، قول بعیدی است و دو قول دیگر که داخل خانه‌اش و یا در« روضه نبوی»(مدینه) دفن شده است صحیح به نظر می‌رسد.
علامه مجلسی هم می‌فرماید: همانگونه که در کتاب مزار بیان کرده‌ایم، اصح اقوال این است که آن حضرت داخل خانه‌اش دفن شده است.

​
همچنین« علامه حسن زاده آملی» که خود از صاحبدلان است، می نویسد: بعضی از صاحبدلان به طریق خاصی از علم جفر، سؤال طرح کرده‌اند که «یا علیم، قبر فاطمه زهرا (س) در کجای مدینه است؟» جواب گرفته‌اند که: «جای قبر، خانه شفیع جمیع امت است.»

آیا حضرت‌عالی، همین نظر را دارید؟

بله، یک خاطره‌ای از «شیخ محمد علی عمری»(رهبر شیعیان -مدینه-حجاز) که اخیراً از دنیا رفت برایتان بگویم. در ماه رمضان سال ۱۳۲۶ (مهر ۱۲۸۷) در مدینه منوره با ایشان ملاقات داشتم، ضمن مطالب سودمند درباره قبر شریف حضرت زهرا فرمودند: قبر آن حضرت مسلماً داخل بیت خودش است و زمانی که ما کودک بودیم، قبر آن حضرت مشخص بود و ارتفاع آن به یک متر می‌رسید، ایشان اشاره کرد به عصایی که در دست من بود و گفت: تقریبا به ارتفاع عصای شما بود.

آیا شواهد و قرائن دیگری مبنی بر دفن شدن حضرت فاطمه زهرا (س) در خانه خود وجود دارد؟

ـ تردیدی نیست که دفن شدن در کنار قبر پیامبر اکرم (ص) برای هر مسلمانی بزرگترین افتخار دنیوی و عالی ترین مقام معنوی است. شما ببینید طبق همین اصل، سران سقیفه با بهره‌گیری از شرایط موجود و بدون اذن، توانستند کنار حضرت رسول (ص) دفن شوند.
باز بر همین اصل بود که امام مجتبی (ع) وصیت کرد که در صورت امکان در کنار تربت جد بزرگوارش رسول اکرم (ص) دفن شود ولی با اجبار و اکراه مانع شدند.
در مورد حضرت زهرا (س) افزون بر آنچه گفته شد، وجود ارتباط خاص معنوی و روحانی متقابل و عاطفه و محبت غیر قابل وصف بین رسول خدا (ص) و ایشان، و با توجه به اینکه هیچ مانعی از دفن شدن آن حضرت در داخل خانه‌اش متصور نیست، چگونه می‌توان قبول کرد که حضرت فاطمه (س) راضی شود در جایی غیر از خانه خودش و غیر از جوار پدر بزرگوارش دفن شود؟!

نظر علمای اهل تسنن در باره مدفن حضرت زهرا (س)چیست؟

علمای اهل سنت در باره مدفن حضرت زهرا (س) سه قول آورده‌اند: یکی داخل بیت خود ایشان. این قول را ابن‌شیبه از قدیمی‌ترین مورخان آورده است و مدینه‌شناس مشهور یعنی عبدالعزیز نقل می‌کند که وی می‌گفت: حضرت فاطمه (س) داخل خانه‌اش دفن شده است.
قول دیگر آنها این است که حضرت، در بقیع دفن شده است البته در تعیین محل دقیق آن اختلاف نظر دارند.
قول سوم آنها این است که داخل حرم ائمه بقیع دفن شده است. این قول را می‌توان قول مشهور میان علمای اهل سنت دانست. دلیل طرفداران این قول وصیت امام حسن مجتبی (ع) است که فرمود: «ادفنونی عند قبر امی فاطمه» مرا کنار قبر مادرم فاطمه(س)به خاک بسپارید.

مراد این روایت چیست؟

در عین اینکه اصل وصیت امام مجتبی (ع) از نظر تاریخی مورد تایید است اما منظور امام حسن مجتبی (ع) از جمله «امی فاطمه» مادر بزرگش «فاطمه بنت اسد» است نه مادرش حضرت زهرا (س) چون اطلاق کلمه «ام» به مادر بزرگ، یک اطلاق شایع و گسترده است.
شاهدش اینکه ابن‌حبان از بزرگترین محدثان و علمای اهل سنت در قرن چهارم در مورد قبر امام مجتبی (ع) می‌نویسد: حسن بن علی (ع) در کنار قبر مادر بزرگش فاطمه بنت اسد، دفن شده است.منبع:اردیبهشت ۱۳۹۰فارس

توضیحات مدیریت سایت-پیراسته فر:این قسمتی ازمصاحبه خبرگزاری فارس با یکی ازمحققین« آیت‌الله محمد صادق نجمی »بااندکی جابجایی -ویرایش-

«آیت‌الله محمدصادق نجمی» در سال ۱۳۱۵ در روستای هریس از توابع شبستر متولد و در سال ۱۳۳۲ وارد حوزه علمیه قم شد. وی مدت ۲۸ سال علوم متداول در حوزه علمیه را نزد اساتید و مراجع بزرگی مانند آیات عظام محقق داماد، حاج شیخ مرتضی حائری و گلپایگانی فرا گرفت./وفات ۲۵ شهریور ۱۳۹۰