اصحاب الرس(اصحاب رس)چه کسانی بودند؟

​«بِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ»چیست؟،«عمالقه»چه کسانی بودند؟«قَصْرٍ مَّشِید»چیست؟

«اصحاب الرس» چه کسانی بودند؟

«رَسّ» به‌ معنای‌ شکستن‌ و شکافتن‌ به‌ کار مى‌رفته‌ است‌. «رَسّ» به معناى کندن چاه و اندک اثر بر جاى مانده هر چیز می باشد.

قرآن دوبار در آیات (آیه۳۸ سوره فرقان) و (آیه۱۲ سوره ق) از «اصحاب رسّ» به عنوان قومى که در پى تکذیب پیامبر خویش با عذاب الهى نابود شدند، یاد کرده است.

در مورد «اصحاب الرس» ۲ احتمال وجود دارد: احتمال اوّل اینکه: کلمه «رس» به معناى چاه است، و از آنجا که این قومِ لجوج، پیامبرشان را در چاه عمیقى انداخته و با شکنجه او را کشتند به «اصحاب الرس» مشهور شدند.

احتمال دیگر اینکه: عرب به آثار کمى که از چیزى باقى مى ماند «رسّ» مى گوید، و با توجّه به اینکه بعد از هلاکت این قومِ لجوج، آثار اندکى از شهرهاى آنها باقى ماند به آنها «اصحاب الرّسّ»گفتند.

در سوره ‌فرقان ضمن گزارش برخى از درخواست‌هاى نامعقول از سوى تکذیب‌کنندگان پیامبر اسلام (سوره فرقان/۲۵، ۳۲) و در مقام تهدید آنان، از «اصحاب ‌رس» در شمار اقوامى چون قوم نوح، قوم عاد، قوم ثمود و‌... یاد شده که همگى به سبب تکذیب پیامبر خویش با عذاب الهى نابود شدند: «وَقَوْمَ نُوحٍ لَمَّا کَذَّبُوا الرُّسُلَ أَغْرَقْنَاهُمْ وَجَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آیَةً ۖ وَأَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِینَ عَذَابًا أَلِیمًا»(آیه ۳۷ فرقان).

و نیز «قوم نوح» چون رسولان حق را تکذیب کردند ما آنها را به طوفان هلاک سپردیم و آیت عبرت مردم ساختیم، و برای ستمکاران عذاب دردناک مهیا گردانیده‌ایم.

این ویرانی ها«جَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آیَه»(نشانه های عبرت برای مردم)

«وَعَادًا وَثَمُودَ وَ«أَصْحَابَ الرَّسِّ» وَقُرُونًا بَیْنَ ذَٰلِکَ کَثِیرًا»(قوم عادوثمودواصحاب رس وطوائف دیگر که درفواصل زمانی بین این اقوام ۳ گانه مذکور می زیستند)آیه ۳۸ فرقان

و نیز قوم عاد و ثمود و اصحاب رسّ (شاید قوم شعیب‌اند که نزد چشمه یا چاه آبی که رسّ نامند منزل داشتند) و طوایف دیگر بسیاری بین اینها همه را به کیفر کردارشان هلاک کردیم.

در سوره ق نیز در پى گزارش تکذیب پیامبر اسلام(ص) و وعده رستاخیز از سوى کافران (سوره ق ۲‌و۳)، اصحاب ‌رسّ با همین وصف یاد شده‌اند: »کذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ * وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ * وَأَصْحَابُ الْأَیکةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ کلٌّ کذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِیدِ».( ۱۲‌و۱۴ سوره ق)

برخى صاحب‌نظران با استناد به ‌ترتیب ذکر اصحاب رس در آیه ۳۸ سوره فرقان و توجیه ترتیب آن در آیه ۱۲ سوره ق، بر این باورند که اصحاب رس در دوره تاریخى نزدیک به زمان قوم ‌عاد و قوم ثمود مى‌زیسته‌اند. پاره‌اى گزارش‌هاى تاریخى نیز که هر سه قوم را جزو طبقه اعراب «بائده» (منقرض شده) نشان مى‌دهد، مؤیّد آن است.

روایت‌ها پیرامون «اصحاب رس»:

شیخ طوسى و شیخ طبرسى به نقل از «عکرمه بن ابوجهل مخزومی» از آنان فقط به عنوان قومى یاد ‌کرده‌اند که پیامبر خویش را در چاه افکندند.

«بِئر مُعَطَّلَه»چیست؟

فَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ أَهْلَکْنَهَا وَهِىَ ظَالِمَةٌ فَهِىَ خَاوِیَةٌ عَلَى‏ عُرُوشِهَا وَ بِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَّشِیدٍ
آرى چه بسیار شهرهاى ستمگرى را نابود کردیم که دیوار بناهایش بر روى سقف‌هاى آن فروریخته، و چه چاه‌هاى متروکه و قصرهاى ویرانى که به‌جاى مانده است.

علامه طباطبایی درالمیزان:قریه «خَاوِیَةٌ عَلَى‏ عُرُوشِهَا» عبارت است از قریه اى که دیوارهاى آن روى سقفهایش ریخته باشد، یعنى به کلى خراب شده باشد. و «بِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ» یعنى چاهى که دیگر کسى از اهل آبادى کنار آن نمى آید تا آب بردارد، چون کسى در آبادى نمانده. 
«قَصْرٍ مَّشِیدٍ» یعنى کاخهایى که با گچ ساخته شده باشد، چون کلمه «شِید» به معناى «گچ» است.

«فَکَأَیِّن مِّن قَرْیَةٍ أَهْلَکْنَهَا» ظاهر سیاق مى رساند که این جمله بیان باشد براى جمله « فَکَیْفَ کانَ نَکِیرِ» که در آیه قبلى بود و جمله«بِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ» و «قَصْرٍ مَّشِیدٍ» عطف بر «قَرْیَةٍ»است. و معناى آن این است که : چه بسیار قریه ها که ما اهل آنها را به خاطر اینکه ظالم بودند و در حالى که مشغول ظلم بودند هلاک کردیم در نتیجه آن قریه هاى آباد به صورت خرابه هایى در آمد که دیوارها روى سقف ها فرو ریخته و چه بسا چاههاى آب که تعطیل شد چون آیندگان کنار چاه براى برداشتن آب همه هلاک شدند دیگر کسى نیست که از آب آنها بنوشد و چه بسیار قصرهاى با گچ ساخته شده که ساکنانش هلاک شدند حتى نشانه اى از آنها نمانده و صدایى از آنها به گوش نمى رسد. و مقصود از اهل چاهها ده نشین ها و مقصود از کاخ نشین ها شهریها هستند.

توضیح مدیریت سایت پیراسته فر:وقتی خداونددرقرآن بیان می کند«جَعَلْنَاهُمْ لِلنَّاسِ آیَه»این آثاربجای مانده اقوام ظالم «نشانه های عبرت برای مردم»است،پس باید وجودداشته باشد که مردم ببینند وعبرت بگیرند واما متأسفانه تاکنون کشف نشده،هر کاشفی یک نقطه جغرافیایی را محل زندگی آنها(اصحاب رس)دانسته است.

«بِئْرٍ مُّعَطَّلَةٍ وَ قَصْرٍ مَّشِید»(آیه ۴۵ سوره حج)

ابن‌عباس و گروهى دیگر از مفسرانِ نخستین، «رس» را نام یکى از آبادی ها ثمود مى‌دانند.
ابن‌جبیر، کلبى و خلیل ‌بن ‌احمد آن را چاهى در آبادى «فَلْج» در «یمامه(فلات نجد-عربستان سعودی)، «اصحاب رس» را بازماندگان «قوم ثمود» و ساکن در حاشیه آن چاه با تعبیر «بِئر مُعَطَّلَه» از آن یاد شده است و پیامبر آنان را «حنظله ‌بن ‌صفوان» دانسته‌اند.

«روخانه ارس»(رس) کجاست؟

در روایتى از امام على(ع) به نقل شیخ صدوق ،«اصحاب رس» قومى پس از حضرت سلیمان، ساکن در ۱۲ شهر بسیار آباد با نام‌هاى ۱۲ ماه ایرانى (فروردین تااسفند)، واقع در کنار رود بسیار پرآبى به نام «رسّ» در مشرق زمین بودند.

 معبدشان«درخت صنوبر»ی به نام «شاه درخت» بوده است. پس از خشکیدن  این درخت در پى نفرین پیامبرى از نسل «یهودا» که پس از سال‌ها دعوت به توحید، با تکذیب و اصرار آنان بر بت‌پرستى روبرو شد، آنان با تصور خشم درخت و با هدف خشنود ساختن آن، آب چشمه مقدس واقع در پاى «درخت صنوبر» به نام «دوشاب» را تخلیه و با کندن گودالى در دل آن، پیامبر خویش را زنده زنده در آن دفن مى‌کنند، از این ‌رو به وسیله باد سرخ و زمین گداخته نابود و به «اصحاب رس»شهرت یافتند و رودخانه جاری آن منطقه نیز از «رسّ» نامیده شد.

گفته می شود که «رودرس»همان«رودارس»است که عده از ایرانیان قدیم  دراطراف این رودخانه زندگی می کردند.

«عمالقه» چه کسانی بودند؟
«أینَ العَمالِقَةُ و أبناءُ العَمالِقَه؟(کجایندآن قوم قدرتمند وقوی هیکل عمالقه) و(کجایند فرزندان ونوه ونیجه های عمالقه؟)
بخشى از خطبه ۱۸۳ نهج‌البلاغه در مقام موعظه، اصحاب رس را در شمار فراعنه و «عمالقه» و صاحبان شهرهاى متعدد یاد مى‌کند که طعمه مرگ شده و از این جهان رخت بربسته‌اند: «أینَ العَمالِقَةُ و أبناءُ العَمالِقَةِ ؟ ! أینَ الفَراعِنَةُ وَ أبناءُ الفَراعِنَةِ ؟»؟!

​

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:عمالقه همان قومی بودندباقامت بلند وهیکلی (باانواع تجهیزات وتسلیحات مجهزبودند)که حضرت موسی به یارانش(قوم بنی اسرائیل)گفت:خداونددستورداده که بایدبرویدبا این قوم ستمگربجنگید وآنهارا ازاین وادی(تیه)درصحرای سینا،آنهارفتند واماوقتی هیکل ها وتجهیزاتشان رادیدند به موسی(ع)گفتند:مارا یارای مقابله بااینهانیست(فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّکَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ)«تو باخدایت برو باآنهابجنگ-آنهارابیرون کن-مااینجانشستیم-تابرگردی وطی طریق بکنیم!»(مائده، ۲۴)

«أینَ أصحابُ مَدائنِ الرَّسِّ الّذین قَتَلوا النَّبِیّینَ، و أطفَؤوا سُنَنَ (سِیَرَ) المُرسَلِینَ، و أحیَوا سُنَنَ الجَبّارینَ!».

«کجایند عمالقه»و فرزندان عمالقه؟ کجایند فرعونان و فرعون زادگان؟ کجایند مردمان شهرهاى رَسّ؛ همانان که پیامبران را کشتند و سنّت هاى فرستادگان الهى را از بین بردند و شیوه هاى ستمگران را زنده ساختند؟
در روایتى از امام کاظم(ع)، «اصحاب رس» مردمى صلیب‌پرست و به نقلى دیگر آتش‌پرست، ساحل‌نشین رود «رس» در مرز ارمنستان و آذربایجان معرفى شده‌اند که ۳۰ پیامبر را کشتند؛ همچنین در پاره‌اى احادیث، زنان اصحاب رس، همجنس‌باز خوانده شده‌اند.
«کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوح وَ أَصْحابُ الرَّسِّ وَ ثَمُود»(تکذیب کردند پیش از ایشان قوم نوح و اصحاب رس و ثمود).