چگونگی "تدفین "اموات کرونایی+آهگ پاشی

چگونگی تدفین اموات کرونایی 

​

میت کرونایی

​

دفن کرونایی

​

تدفین میت مبتلا به کرونا

​

میت مبتلا به کرونا

دربعضی ازشهرستانها اینگونه هم دفن می کنند:

عکسی خارج ازسایتهای علیه السلام!

​

دفن اموات کرونایی

​

قطعه اموات کرونایی-بدوراز اموات غیرکرونایی

ماجرای «آهک پاشی »قبوراموات کرونایی چیست؟

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:درشرایط عادی-برای دفن اموات غیرکرونایی-قبر به عمق ۷۰تا۸۰سانتی متر حفرمی شودوامابرای دفن اموات کرونایی حدود۲ و نیم مترزمین راحفرمی کنند وباتوجه بهاینکه درمناطق گیلان(فصل زمستان)باکندن ۲مترآب جاری می شود،دوستانی که شاهدتدفین درشهرصومعه سرابودندمی گویند،مسئولین تدفین هرکاری کردند که از جاری شدن آب جلوگیری کنند،موفق نشدند وبناچارپلاستیکی برروی آب جاری پوشاندند وبعدمیت راخاکسپاری کردند که درواقع جنازه درآب دفن شد!(مدیرطب سنتی صومعه سرا اینگونه دفن شد ویک نفرازپاسداران بازنشسته).

«محمد پذیرا»دبیر ستاد پیشگیری از بیماری کرونا در حوزه معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد گفت:

جسد در گوری با عمق حداقل دو متر طبق دستورالعمل دفن می‌شود./۱۲ اسفند ۱۳۹۸ خبرآنلاین بنقل ازایرنا

رییس سازمان آرامستان‌های رشت:قبوری که برای این افراد تهیه می‌شود در عمق ۲ و نیم متری است و یکی از اعضای خانواده کاملا ناظر روند کار خواهد بود./سهراب راستگو در گفتگو با خبرنگار دیارمیرزا۱۴ اسفند ۱۳۹۸

 وزارت بهداشت نیز پروتکلی برای دفن اجساد افراد مبتلا به کرونا تعیین کرده که براساس آن فرد متوفی بر اساس دستورالعمل‌ها و رعایت موازین بهداشتی به خاک سپرده می‌شود.برای آگاهی از شرایط و دستورالعمل مراسم تدفین جانباختگان مبتلا به کرونا با « مهندس مجید تاجیک» رئیس گروه بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به گفت‌وگو نشستیم(۱۲ فروردین ۱۳۹۹) تا از چگونگی تدفین اجساد جانباختگان مبتلا به کرونا و سئوالات و ابهامات موجود آگاه شویم.

​

آقای مهندس! به عنوان پرسش ابتدایی توضیح دهید که روند تدفین اجساد جانباختگان در اثر ابتلا به کرونا چگونه است؟

تاجیک:کسانی که در بیمارستان ابتلای آنها به کرونا تأیید می‌شود و در اثر این ابتلا جان خود را از دست می‌دهند،  یا افرادی که احیاناً در منزل فوت می‌کنند و از طریق اورژانس به بیمارستان انتقال داده می‌شوند؛ در شرایط خاصی مطابق دستورالعمل‌های وزارت بهداشت،گندزدایی می‌شوند.

 پس از انجام این مرحله، این افراد  را در داخل کیسه‌های مخصوص قرار می‌دهند و با آمبولانس‌های ویژه‌ای آنها را به آرامستان انتقال می‌دهند؛ البته بعد از انتقال، آمبولانس‌های حمل کننده این اجساد نیز ضدعفونی می‌شوند.

در آرامستان‌ها نیز پروسه دیگری انجام می‌شود؛ به این شکل که در آنجا افرادی که کاملاً وسائل حفاظت فردی دارند اجساد را از کیسه‌ها خارج می‌کنند.  اگر شرایط بهداشتی وجود داشته باشد حتی می‌توان این اجساد را با حفظ شرایط و رعایت نکات لازم غسل دهند و اگر شرایط بهداشتی برای غسل مهیا نباشد، حداقل این است که این اجساد را تیمم می‌دهند که این تیمم نیز باید با لباس حفاظت فردی و رعایت موارد حفاظتی انجام شود.

موضوع دیگر این است که بعد از غسل یا تیمم این اجساد مجددا گندزدایی می‌شوند که از هیپو کلریت سدیم نیم درصد برای گندزدایی استفاده می‌شود و مجدداً جنازه را بسته‌بندی کرده، در داخل نایلون قرار می‌دهند و در نهایت دفن می‌کنند.

​

قبری که برای دفن این اجساد حفر می‌شود باید حداقل دو متر عمق داشته باشد که عمق این قبر بستگی به سطح آب‌های زیرزمینی نیز دارد؛ یعنی اگر سطح آب زیرزمینی بالاست، باید آن قبر نیز ایزوله شود.

آیا روی اجساد آهک ریخته می‌شود؟

تاجیک: نه، روی اجساد آهک ریخته نمی‌شود، بلکه ابتدا یک لایه آهکی در انتهای قبر پاشیده می‌شود و جسد را در قبر می‌گذارند و بر روی آن خاک می‌ریزند که این موارد نیز باید در شرایط کاملاً ایمن انجام شود؛ ضمن اینکه باید سطح خاکی که روی مزار این اجساد ریخته می‌شود نیز 30 سانتی متر بالاتر از بقیه قبور باشد؛ برای اینکه اگر قبر فرونشست، مشکلی ایجاد نشود.

به دلیل اینکه ویروس در داخل بدن فرد جانباخته وجود دارد و در اثر فعل و انفعال و تجزیه‌ای که صورت می‌گیرد، باید این نکات رعایت شود. البته میزان زمان ماندگاری ویروس در بدن افراد جانباخته هنوز مشخص نبوده و نیاز به بررسی و تحقیق بیشتری دارد.

 علت اینکه در هنگام تدفین اجساد بیماران مبتلا به کرونا  در داخل قبور آهک ریخته می‌شود، چیست؟، آیا دلیل علمی دارد؟

تاجیک: ما باید از انتشار آلودگی در محیط زیست جلوگیری کنیم، امکان دارد در اثر تجزیه‌ای که انجام می‌گیرد، این ویروس خاک را آلوده کند و از خاک به آب‌های زیرزمینی انتقال پیدا کند؛بنابراین در زمان دفن اجساد باید این کار انجام شود؛ البته این موضوع نه تنها برای افراد جانباخته بر اثر ابتلا به کرونا بلکه برای افراد جانباخته بر اثر اکثر بیماری‌های عفونی خطرناک نیز باید این پروسه رعایت شود؛ به خاطر اینکه محیط زیست آلوده نشود.

روی اجساد آهک ریخته نمی‌شود، بلکه ابتدا یک لایه آهکی در انتهای قبر پاشیده می‌شود و جنازه را در قبر می‌گذارند و بر روی آن خاک می‌ریزند که این موارد نیز باید در شرایط کاملاً ایمن انجام شود

اگر عمق مزار این افراد سطحی و کم باشد، امکان دارد بر اثر تغییرات زمین و یا عبور حیوانات و کندن سطح آن، ویروس انتشار پیدا کرده و ایجاد آلودگی کند؛ در نتیجه تأکید داریم عمق مزار بیشتر باشد و این کار را انجام می‌دهیم تا از هر جهت مطمئن شویم تا محیط زیست آلوده نشود.

 وقتی فرد جان باخته در اثر ابتلا به کرونا دفن می‌شود، آیا افرادی که بر سر مزار آن مراجعه می‌کنند، امکان ابتلا به ویروس کرونا را دارند؟

تاجیک: در این حالت انتقال ویروس وجود ندارد و انتشار ویروس به لایه بالایی مزار منتقل نمی‌شود؛ به عبارتی وقتی ما مطمئن هستیم که از قسمت پایین قبر آهک می‌پاشیم و از قسمت بالا نیز دو متر خاک بر روی جسد ریخته‌ایم، دیگر جای نگرانی نیست، اما توصیه می‌شود در حداقل‌ترین زمان ممکن روی قبر را بتن‌ریزی کرده و سنگ قبر را قرار دهند؛ چرا که برخی قبور دچار نشست خاک می‌شوند؛ بنابراین توصیه ما این است که خیلی سریع سنگ قبر را کار بگذارند.

البته بعد از گذاشتن سنگ روی قبر، دیگر جای نگرانی وجود ندارد و افراد می‌توانند مانند بقیه  قبور فوت‌شدگان، بر سر مزار این افراد بروند.

درعراق چگونه جنازه(اموات)کرونایی را دفن می کنند؟

​

نحوه تدفین اجسادکرونایی درعراق

​

تدفین با جرثقیل(جنازه راباجرثقیل درقبرمی گذارند)

چگونگی تغسیل و تدفین اموات مبتلابه کرونا"دفن وکفن کرونایی"

چگونگی تدفین فردمبتلابه کرونا

وقتی «غسّالها»ازتغسیل وتدفین امتناع کردند،طلاب واردشدند ومسئولیت غسل ودفن ونماز (کلیه احکام میت)راعهده دارشدند.

نحوه تغسیل :اگر امکان سرایت بیماری وجود دارد در مرحله اول اگر غسل امکان ندارد تیمم دهند، اگر تیمم هم ممکن نیست، کفن کنند و اگر حنوط (گذاشتن کافور بر اعضایی که مشخص شده) هم ممکن نیست، آن هم ساقط است، فرد را کفن کنند، نماز بخوانند و دفن کنند.

آیت الله خامنه ای:مجرد ابتلای به این بیماری، موجب سقوط احکام واجب مربوط به میت نمی‌شود، بنابراین با مراعات کامل نکات بهداشتی و استفاده از تجهیزات ایمنی، هرچند با صرف هزینه، باید حداقل واجب در مورد غسل، حنوط، کفن، نماز میت و دفن انجام گیرد.

در صورت عدم امکان غسل ترتیبی، باید به‌صورت ارتماسی، غسل داده شود و در صورت عدم امکان غسل، با دست میت، میت را به‌ترتیب، بدل از غسل با آب و سدر، غسل با آب و کافور و غسل با آب خالص، تیمم داده و حنوط کنند و هرچند از روی لباس کفن کرده و دفن نمایند./پایان فتوی رهبری

دبیر ستاد پیشگیری از بیماری کرونا در حوزه معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد گفت: متوفیان مشکوک به بیماری کرونا طبق دستورالعمل خاص بهداشتی دفن می‌شوند.

محمد پذیرا: در راستای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، تمهیدات خاصی در آرامستان‌ها نظیر تعطیل شدن آب سردکن‌ها و تخصیص غرفه‌هایی برای عرضه آب معدنی صورت گرفته‌ است همچنین اختصاص خودروی حمل متوفیات ویژه و مشکوک به صورت ۲۴ ساعته، ضد عفونی آمبولانس‌ها و تمهیدات خاص برای کاهش ازدحام جمعیت در بلوکه‌های تدفین از دیگر اقدامات است.

​

با توجه به خطر زیاد انتقال بیماری از طریق تماس با جسد متوفیان، بلافاصله پس از تایید فوت بیمار، جسد در کیسه مخصوص حمل اجساد قرار داده می‌شود و  افراد مسوول انتقال متوفی به داخل کیسه مخصوص باید از تجهیزات حفاظت فردی کامل استفاده کنند.

 طبق دستورالعمل تدفین اجساد خاص، در هنگام شست و شو از تجهیزات حفاظت فردی استفاده می‌شود و پس از پایان شست و شو و دفن جسد تمام وسایل به جا مانده از متوفی عفونی محسوب شده و باید مطابق دستورالعمل های کشوری معدوم شود.

 درصورتیکه یکی ازخانواده فرد متوفی تقاضای مشاهده جسد را داشته‌باشند 

ضمن دریافت آموزشهای لازم حفاظت فردی و نداشتن هرگونه تماس، مشاهده جسد با همراهی کارشناس بیمارستان امکان‌ پذیر  است.

 جسد با رعایت دستورالعمل و تمام نکات مورد نظر آماده دفن می‌شود و ضد عفونی اطراف جسد و خودروی حمل جسد نیز انجام می‌ گردد و جسد در گوری با عمق حداقل دو متر طبق دستورالعمل دفن می‌شود./۱۲ اسفند ۱۳۹۸ خبرآنلاین بنقل ازایرنا

سهراب راستگو، رییس سازمان آرامستان‌های شهرداری رشت در گفتگو با خبرنگار دیارمیرزا در مورد تدفین فوتی‌های ناشی از بیماری کرونا گفت: مواردی که ناشی از کرونا باشد همراه گواهی فوت پزشکی و با حضور نماینده سپاه، مرکز بهداشت و نیروی انتظامی مراسم تدفین آنها انجام می‌شود.

​

 قبوری که برای این افراد تهیه می‌شود در عمق ۲ و نیم متری است و یکی از اعضای خانواده کاملا ناظر روند کار خواهد بود.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:درشرایط عادی-برای دفن اموات غیرکرونایی-قبر به عمق ۷۰سانتی متر حفرمی شود./پایان.

 فوتی‌هایی که برای شهرستان‌ها باشند با رعایت قانون و ناظرین سپاه و بهداشت و نیروی انتظامی به شهرستان مذکور انتقال داده خواهد شد.

فاتحه۲۰ روز پس از دفن

 از خانواده‌ها می‌خواهیم ۲۰ روز پس از دفن بر سر مزار حاضر شوند زیرا احتمالا محیط آلوده است و شیوع این ویروس بسیار زیاد است./چهارشنبه، ۱۴ اسفند ۱۳۹۸دیارمیرزا

سالن تغسیل کرونایی ها جداست

مدیرعامل سازمان آرامستان های شهرداری اصفهان با اشاره به ضدعفونی شدن تمام خودروها و تجهیزات به انتقال و حمل متوفیان پس از انجام ماموریت،گفت: امکانات و تجهیزات نظافت، مواد ضدعفونی کننده، مواد بهداشتی و شوینده و تجهیزات و موارد مورد نیاز اعم از ماسک، دستکش، کاور و لباس‌های مخصوص تهیه و جهت استفاده در اختیار همکاران فعال در سالن تطهیر آرامستان باغ رضوان قرار داده شده است.

​

۲نفراشتباهی«کرونایی»دفن شدند

احمدرضامرادی گفت:ششم اسفندماه دو مورد از بیماران مشکوک و محتمل به کرونا پس از طی مراحل قانونی و تشریفات اداری به آرامستان باغ رضوان تحویل و امور مربوط به خاک‌سپاری آنها بر اساس دستورالعمل دفن بهداشتی اجساد ناشی از علت فوت با ویروس کرونا انجام شد که بعد از دفن از سوی بیمارستان اعلام شده جواب آزمایش آنها منفی و فوت آنها ناشی از ویروس کرونا نبوده است./۷ اسفند ۱۳۹۸برنا

​

توضیح مدیریت سایت -پیراسته فر: دفن یک جانباز به شیوه کرونایی ونبش قبر

​

ایشان(مرحوم کریمی)مدیردبیرستان شاهدرشت بوده ،دانش آموزان رابرده بود به مناطق جنکی(راهیان نور) که درهنگام برگشت

​

مسدود شدن بزرگراه قزوین-رشت در منطقه امامزاده هاشم گیلان و گرفتارشدن مسافران در این جاده /شامگاه ۲۱ بهمن ۱۳۹۸

درامامزاده هاشم اتوبوسشان گرفتاربرف می شوند،ریه اش آب برمی دارد ودرمان موقت شده بود وامادرهنگام شیوع ویروس کرونا قلبش دردمی گیرد که می برند بیمارستان(بامشکل وپارتی بازیدربیمارستان قائم پذیرش می کنند وبعدش فوتی اعلام می شود وکرونایی وشبانه بدون اطلاع خانواده درباغ رضوان دفن می شود که بعدباپیگیری خانواده ،جنازه ازآنجا درآورده می شود به مزارشهداء(جانبازان)منتقل می شود./کرونادرگیلان۲بهمن ۱۳۹۸آمد./پایان توضیحات مدیریت سایت.

اخباری مبنی بر پاشیدن آهک روی اجساد افراد مبتلا به ویروس کرونا، در برخی رسانه‌ها منتشر شد 

«دکتر رضا گلپیرا» رئیس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت مدعی شد متوفی را طبق پروتکل بهداشتی خاص دفن می‌کنیم، به‌طوری که فرد را در بیمارستان به صورت کامل کاور می‌کنند و دیگر کسی حق ندارد کاور را باز کند. در نهایت متوفی با نظارت بهداشتی دفن می‌شود، نه اینکه او را به خانواده تحویل دهند.

پیگیری‌های خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم از بهشت‌زهرا حکایت از آن دارد که شایعات درباره شیوه خاص تدفین متوفیان مبتلا به کرونا به هیچ عنوان صحت ندارد. سازمان بهشت زهرا(س) تمهیداتی را برای دفن این افراد پیش بینی کرده اما این تمهیداتی به‌گونه‌ای نیست که نشان‌دهنده شیوه خاص و نگران‌کننده برای شهروندان باشد.

بر همین اساس سالن تطهیر جداگانه‌ای با حضور غسال و یا غساله‌ها و با لباس‌های خاصی برای شستن این افراد پیش بینی شده است. ضمن اینکه دفن این افراد نیز مانند سایر افراد بر اساس موازین دینی و شرعی از جمله خواندن نماز میت و تلقین انجام می‌شود و هیچ اقدام خاص و جدیدی برای دفن انجام نمی‌شود؛ ضمن اینکه قطعه‌ای جداگانه‌ای برای این افراد در نظر گرفته نشده است./۵ اسفند ۱۳۹۸

«غلامحسین محمدی» رئیس مرکز ارتباطات شهرداری تهران با اشاره به شیوع ویروس کرونا و تمهیدات شهرداری تهران برای جلوگیری از انتشار این ویروس در صورت فوت احتمالی مبتلایان گفت: برنامه ریزی‌های دقیقی در سازمان بهشت زهرا صورت گرفته، تا اگر کسی به دلیل این بیماری جان خود را از دست داد، محل غسل و کفن او در جایی جدای از اموات عادی صورت گیرد و به این ترتیب سایر افراد در معرض این ویروس قرار نگیرند./۵ اسفند ۱۳۹۸میزان

***

جانباختگان کرونا را می‌توان بدون غسل و تکفین دفن کرد!

 شورای افتا استان کردستان فتوا داده: "با عنایت به اتفاق نظر متخصصان بیماری‌های عفونی، میکروبیولوژی و متخصصان ریه و مجاری تنفسی، براین موضوع که ویروس کووید19 بسیار مسری و خطرناک است و تشریفات شرعی مربوط به تجهیز اجساد جانباختگان این بیماری خصوصاً غسل و تکفین می‌تواند موجب سرایت این ویروس به غسل دهندگان و تکفین کنندگان و به خطرانداختن جان آنان باشد و در مقابل روش مطمئنی هم برای وقایت افراد مرتبط با غسل و تکفین قربانیان وجود ندارد و دفن اجساد مبتلایان به این بیماری بایستی تحت تدابیر علمی و بهداشتی خاصی صورت بگیرد

و نیز با عنایت به اینکه غسل اموات ، واجب کفایی و امری تعبدی و از مصایق حق‌الله محض است و بنای شریعت در حق‌الله نیز برتسهیل و تسامح و رفع حرج از مردم است و رعایت مصالح زندگان بر مراعات آداب مربوط به مردگان مقدم است فلذا با عنایت به مقدمات فوق به استناد به قواعد فقهی متعدد می‌توان قربانیان این بیماری مخوف را اضطرارا بدون غسل و بدون تکفین دفن نمود.

در این فتوا تصریح شده: « سایر آداب شرعی مانند رعایت جهت قبله و اقامه نماز که هیچ مفسده‌ای برآن مترتب نیست به حکم اولیه خود باقی است » و باید به جای آورده شود./۹ اسفند ۱۳۹۸ایسنا

​

اگر امکان سرایت بیماری وجود دارد در مرحله اول اگر غسل امکان ندارد تیمم دهند، اگر تیمم هم ممکن نیست، کفن کنند و اگر حنوط (گذاشتن کافور بر اعضایی که مشخص شده) هم ممکن نیست، آن هم ساقط است، فرد را کفن کنند، نماز بخوانند و دفن کنند.

حجت‌الاسلام فلاح‌زاده معتقد است اگر امکان سرایت بیماری وجود دارد، در مراحل مختلف می‌توان از غسل و برخی احکام دیگر صرف نظر کرد و نماز بخوانند و میت را دفن کنند.

بیماری کرونا وارد ایران شده و رعایت اصول بهداشت فردی، از مسائل مهمی است که افراد را در برابر این بیماری محافظت می‌کند. متاسفانه با وجود اخطار جهانی، به دلیل نبود اطلاع‌رسانی دقیق، تعدادی از هموطنان جان خود را بر اثر این بیماری از دست دادند. به گفته پزشکان در این برهه زمانی انجام برخی واجباتی که برای دفن مسلمانان در نظر گرفته شده است، می‌تواند خود عاملی برای انتقال بیماری به افراد شود، در چنین شرایطی چه باید کرد؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده، کارشناس مسائل شرعی درباره نحوه مواجهه با میتی که به دلیل کرونا فوت کرده در شرایط بحرانی مانند امروز که امکان انتقال بیماری از میت به دیگر افراد وجود دارد، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: آنچه به عنوان تجهیز میت دستور داده شده است، از جمله غسل، حنوط، کفن کردن و نماز خواندن و دفن میت از امور واجب است. اما مثل سایر واجبات، هر کدام امکان اجرا نداشت، ساقط می‌شود. بنابراین اگر واقعا یقینی است یا احتمال عقلایی داده می‌شود که غسل دادن میت موجب سرایت بیماری به فرد یا افراد غسل دهنده شود، در این صورت باید میت را تیمم داد، اما اگر تیمم هم ممکن نباشد، اینها ساقط هستند.

​

فلاح‌زاده در ادامه افزود: کفن کردن میت با توجه به اینکه نیاز نیست این کار را انسان انجام دهد و نیاز نیست با دست انجام شود، و قصد قربت نمی‌خواهد، لذا به هر شیوه‌ای بتوانند میت را کفن کنند، باید او را کفن کنند. اگر آن هم امکان نداشت، با لباس خودش دفنش کنند، اما ممکن است پزشکان بگویند که لباس‌ها را از تنش بیرون نیاورید و دفنش کنید، آن هم اگر واقعا ممکن نیست یا موجب سرایت بیماری می‌شود، می‌توانند روی لباس‌ها کفن کنند. اما نماز را باید بخوانند زیرا بعد از اینکه میت را آماده دفن کردند، در پلاستیک یا کاوری می‌گذارند، نماز خواندن راحت‌تر از دفن کردن است زیرا کنار جنازه‌ای می‌ایستند که در پلاستیک، کاور یا تابوت است که می‌تواند سربسته باشد و می‌توانند بدون خطر برایش نماز بخوانند.

به گفته این کارشناس فقه، اگر وضعیت حادی پیش آمد که میت را نمی‌توانستند از تابوت بیرون آورند، با تابوت هم می‌توانند دفنش کنند.

افراد مسئول در گورستان‌ها آموزش دیده‌اند

فلاح‌زاده درباره اینکه آیا روحانیون، قبرستان‌ها و غسالخانه‌ها در این مسئله توجیه شده‌اند، با اشاره به این که در روزهای گذشته از سوی مسئولان قبرستان با او تماس برقرار شده است، بیان کرد: افرادی که در گورستان‌ها و آرامستان‌ها هستند و کسانی که به عنوان ناظر برای این امور هستند، افرادی هستند که درباره احکام مربوط به اموات، یعنی تجهیز میت و سایر امور به طور تخصصی آموزش دیده‌اند و می‌دانند. ضمن اینکه دیروز و پریروز از بهشت زهرا(س) و بهشت معصومه(س) این مسائل را پرسیدند و گفته شد،

اگر امکان سرایت بیماری وجود دارد در مرحله اول اگر غسل امکان ندارد تیمم دهند، اگر تیمم هم ممکن نیست، کفن کنند و اگر حنوط (گذاشتن کافور بر اعضایی که مشخص شده) هم ممکن نیست، آن هم ساقط است، فرد را کفن کنند، نماز بخوانند و دفن کنند.

او درباره چگونکی انجام احکامی مانند اعتکاف، شرکت در مساجد و نماز جمعه در مواقع بحرانی توضیح داد: همه اینها اعمال مهمی است. نمازجمعه یک واجب تخییری است. اعتکاف عمل مستحبی است که موکد است و اجر و ثواب زیادی دارد، اما اگر متخصصان، پزشکان و مسئولان به این نتیجه رسیدند که تجمع ولو به صورت اعتکاف و نماز جمعه ممکن است موجب سرایت بیماری شود و افراد با مسائل مرگ و میر یا بلایای دیگر مبتلا شوند، ترکش اشکالی ندارد؛ اما تعیین اینکه نماز جمعه یا اعتکاف برگزار شود یا نه، در حوزه تخصص من نیست که حکم شرعی را می‌گویم.

این کارشناس مسائل شرعی با اشاره به شرایطی که در جبهه حاکم بود، گفت: مثلا در وضعیت جبهه و جنگ می‌گفتند که جمع نشوید و نماز جماعت نخوانید، زیرا ممکن است گلوله یا خمپاره افراد را دسته جمعی شهید کند. اینجا نه تنها خواندن نماز جماعت مستحب نیست بلکه جایز هم نیست. اگر واقعا به این نتیجه رسیدند که تجمع خطرناک است، مثلا اگر مسئولین بهداشت و مسئولین امر گفتند نمایشگاه‌های بهاره را برگزار نکنید، مومنین هم گوش می‌دهند و حکم شرعی این است که مراعات کنند.

فقه در بحران‌ها چه حکمی دارد؟

به گفته فلاح‌زاده احکام شرعی اولا برای زندگی بهتر انسان است و یکی از شرایط عمل به آن توانایی و قدرت است، او ادامه داد:  نماز را در هر شرایطی می‌توان خواند اما همه می‌دانند با اینکه روزه واجب است، اگر برای کسی ضرر داشته باشد، نباید روزه بگیرد. اگر فرد توانایی بدنی برای رفتن به حج ندارد، حج بر او واجب نیست. اینجا قدرت و توانایی فرد برای ادای تکلیف در نظر گرفته می‌شود و حفظ سلامتی افراد که در احکام شرعی امر مهمی است. در یک قاعده کلی ضرر زدن به خودمان و دیگران حرام است، ولو ضرر زدن به سلامتی خودمان باشد. ممکن است غذا یا نوشیدنی بخوریم، که برایمان ضرر دارد یا کاری انجام دهیم یا به فضایی برویم که برایمان ضرر داشته باشد. احکام اسلام برای همه افراد توسعه دارد. برای هر فرد و زمانی حکم خاص دارد، لذا نظر متخصصان در بسیاری از موارد مورد احترام است.

او ادامه داد: اگر برای مکلف اطمینان‌آور باشد؛ حتی درباره روزه‌ که فریضه سالانه است، گفته می‌شود اگر خود فرد اطمینان نداشت و پزشک متخصص تشخیص داد، باید حرف او را گوش دهد. این نه تنها در اطمینان فردی، بلکه در حکم اجتماعی هم همین است. بنابراین اگر متخصصین نظری دادند که انجام یا ترکش برای سلامت جامعه لازم بود، دستور دین هم این است که اگر به حدی باشد که اطمینان‌آور باشد، تبعیت لازم است.

شیوه دفن قربانیان کرونا

گفتنی است رضا گلپیرا، رئیس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت درباره پروتکل دفن افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا فوت شده‌اند، ضمن رد برخی شایعات مبنی بر عدم دفن بهداشتی این افراد، گفته است: ما بر اساس پروتکلی از قبل تعیین شده در این زمینه عمل می‌کنیم که البته فقط برای کرونا نیست، متوفی را طبق پروتکل بهداشتی خاص دفن می‌کنیم، به‌طوری که فرد را در بیمارستان به صورت کامل کاور می‌کنند و دیگر کسی حق ندارد کاور را باز کند. در نهایت متوفی با نظارت بهداشتی دفن می‌شود، نه اینکه او را به خانواده تحویل دهند.

روز گذشته یکی از قربانیان کرونا در شرایط کنترل شده و بهداشتی در همدان به خاک سپرده شد. قربانیان کرونا در شرایط تحت کنترل بهداشتی و عمق ۳.۵ متری زمینی که با محلول آب و آهک ضدعفونی شده باشد، دفن می‌شوند./۶ اسفند ۱۳۹۸،ایرنا

***

حضرات آیات سید موسی شبیری زنجانی، سید محمد علی علوی گرگانی و یوسف صانعی از علما و مراجع تقلید قم در فتاوایی جداگانه احکام شرعی مربوط به غسل جنازه قربانیان ویروس کرونا را اعلام کردند.

​

 آیت الله شبیری زنجانی در پاسخ به این استفتاء که «شنیده شده که جنازه قربانیان کرونا غسل داده  نمی شود، چون می گویند ورود آب غسل در فاضلاب موجب گسترش بیماری می شود و خطر سرایت به غسل دهندگان نیز وجود دارد. همچنین برای جلوگیری از سرایت بیماری، اجازه تیمم بدون دستکش هم داده نمی شود. حکم شرعی متدینین در این وضعیت چیست؟»

پاسخ: تجهیز کامل میت شرعاً لازم است و فقط به مقدار اضطرار می توان از آن اغماض کرد.

ادامه پاسخ آیت الله شبیری زنجانی که در پایگاه اطلاع رسانی وی منتشر شده، چنین است: در صورت لزوم، فاضلاب جداگانه ای برای شستشو تعبیه شود، در صورتی نیز که با فریز کردن یا سایر تمهیدات، امکان تجهیز کامل - هرچند با تأخیر- وجود داشته باشد باید چنین شود. همچنین غسل ترتیبی بر غسل ارتماسی مقدم است و در هر صورت در غسل، لازم نیست دست کشیده شود. 

در این پاسخ همچنین آمده است: در فرض عدم امکان غسل، چنانچه امکان تیمم دادنِ بی خطر میت -هر چند با رعایت بیشتر اصول بهداشتی- وجود ندارد، هم میت را با دستکش تیمم دهند و هم اگر مقدور است با استفاده از دست های خود میت این کار را انجام دهند. به هر حال تجهیز کامل میت شرعاً لازم است و فقط به مقدار اضطرار می توان از آن اغماض کرد.

​

آیت الله سیدمحمد علی علوی گرگانی نیز در پاسخ به این استفتاء که " نظر مبارک حضرتعالی در خصوص کسانی که به مریضی کرونا و مشکوک به آن می میرند اعم از (بالغین و غیر بالغین) از نظر صاحب نظران بهداشت غسل و مسّ آنها میسر نمی باشد و حتی بستگان درجه اول آنها حاضر به غسل، تدفین، و تیمم آن نیستند، چیست؟ پاسخ داده است: " چنانچه بتوان با دستکش و یا ریختن آب بر روی بدن اموات با نیت غسل بدون دست زدن آنها را غسل داد باید انجام گیرد.

در ادامه پاسخ آمده است: اگر این مقدار ممکن نیست و بایستی آنها را بپوشانند غسل را بر روی کاور و یا پارچه انجام دهند و اگر همین مقدار هم ممکن نیست و تیمم هم ممکن است آنگاه غسل ساقط است و این موضوع را باید کارشناسان بهداشتی احراز کنند و عدم رضایت بستگان درجه اول تاثیری در حکم وجوب غسل و کفن و دفن آنها ندارد و به مقدار امکان عرفی و شرعی باید انجام گیرد مگر شرعاً معذور باشند.

​

همچنین پایگاه اطلاع رسانی آیت الله یوسف صانعی گزارش داد که وی در پاسخ به این استفتاء که "با توجه به سرایت بالای ویروس کرونا و وجود احتمال انتقال ویروس از افراد فوت شده، وظیفه شرعی نسبت به غسل و کفن متوفیان چه می باشد؟  اظهار داشت: با فرض احتمال عقلایی و کارشناسانه سرایت بیماری و خطرات این ویروس برای فرد و جامعه، غسل یا تیمم و تکفین و غیر آنها از امور واجب به حکم لاضرر و لاحرج ساقط می باشد و چگونه چنین نباشد در حالی که احتمال عقلایی حرج سبب رفع وجوب روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان با همه اهمیت آن می گردد/۱۳ اسفند ۱۳۹۸ایرنا

فتوی رهبرانقلاب ،آیت الله خامنه ای:

حضرت آیت الله خامنه‌ای در پاسخ به استفتائی درباره انجام غسل و کفن بر میتی که براثر ویروس کرونا فوت کرده، فرمودند: باید حداقل واجب در مورد غسل، حنوط، کفن، نماز میت و دفن انجام گیرد.

متن سؤال و پاسخ استفتا به‌شرح ذیل است؛

​

سؤال: اگر شخصی بر اثر بیماری واگیردار کرونا ویروس که طبق نظر متخصصان سرایت سریعی دارد، فوت کند در خصوص غسل، کفن و نماز چنین میتی وظیفه چیست؟

جواب: مجرد ابتلای به این بیماری، موجب سقوط احکام واجب مربوط به میت نمی‌شود، بنابراین با مراعات کامل نکات بهداشتی و استفاده از تجهیزات ایمنی، هرچند با صرف هزینه، باید حداقل واجب در مورد غسل، حنوط، کفن، نماز میت و دفن انجام گیرد.

در صورت عدم امکان غسل ترتیبی، باید به‌صورت ارتماسی، غسل داده شود و در صورت عدم امکان غسل، با دست میت، میت را به‌ترتیب، بدل از غسل با آب و سدر، غسل با آب و کافور و غسل با آب خالص، تیمم داده و حنوط کنند و هرچند از روی لباس کفن کرده و دفن نمایند.

​
آیت الله فلاحتی امام جمعه رشت: انتقال ویروس پس از حیات انسان زودتر از دوران حیات صورت می گیرد؛ لذا باید در غسل و تدفین دقت های لازم به عمل آید.
نماینده ولی فقیه در گیلان با تاکید بر اینکه اگر شخص مسلمانی از دنیا برود غسل، کفن، نماز و دفن او واجب است،  اگر پزشک متخصص مومن و متعهدی بگوید آن میت مبتلا به بیماری کرونا بوده است و نمیتوان غسلش داد، آن‌ وقت باید میت را تیمم بدل ازغسل یعنی به جای ۳ بار غسل، ۳ بار تیمم داد.
 حتی اگر میت را دفن هم کرده باشند، باید بالای قبرش نماز میت خوانده شود،این موارد جزء شرع مقدس است و باید رعایت شود.

​
نماینده ولی فقیه دراستان گیلان گفت:رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان 

​

موظف است مدیران بیمارستانها را فراخوان کرده و بگوید در تمامی آن مراکز به اولیاء اموات تاکید گردد که باید میت را غسل و یا تیمم داده و حتما نماز میت بخوانند. 

اگر خانواده به هر دلیلی این کار را قبول نکرد، افرادی باشند که این امور را پیگیری نمایند تا احکام خدا اجرا شود.​

 گروهی از طلبه ها و روحانیون پای کار به صورت داوطلب بیایند در بیمارستانها مسقر شوند تا ضمن نظارت بر رعایت دقیق احکام شرعی در رابطه با فوت شدگان، با حفظ اصول بهداشتی و ایمنی اقدام به تیمم و اقامه نماز میت بر پیکر آنان نمایند.

آیت الله رسول فلاحتی گفت:در شهرستانها نیز با مسئولیت و هدایت ائمه جمعه و با حضور دستگاه های ذیربط، کارگروه‌هایی تخصصی تشکیل و همانجا موضوع تدفین و غسل اموات مبتلا به ویروس کرونا بررسی و پیگیری شود.

آماده باش  ۱۰۰ طلبه به بیماران کرونا وکادر درمانی بیمارستان های رشت

​

گیلان مسئول نمایندگی ولی فقیه در هلال احمر گیلان با بیان اینکه ۱۰۰ طلبه و روحانی در قالب سه تیم آماده خدمت رسانی به مردم و کادر درمانی استان هستند، گفت:

​

یک تیم از روحانیون مستقر در بیمارستان های رشت احکام شرعی مربوط به جان باختگان کرونایی را انجام می دهند.

حجت الاسلام والمسلمین امیر چهری درمصاحبه با ایسنا(۱۵ اسفند ۱۳۹۸)، مبارزه با ویروس کرونا را بر هر ایرانی فرض و لازم دانست و اظهار کرد: به دنبال شیوع بیماری کرونا در گیلان جمعی از طلاب و روحانیون جهادی در پاسخ به فراخوان عمومی کمک به کادر درمان و خدمات رسانی گرد هم جمع شدند.

وی با بیان اینکه۱۰۰ روحانی داوطلب آماده خدمت رسانی به مردم و کادر درمانی استان هستند، عنوان کرد: بعد از فتوای رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم اجرای احکام شرعی برای بیماران جان باخته در بیمارستان ها، یک تیم از طلاب و روحانیون شهر رشت با هدایت نماینده ولی فقیه در استان تشکیل شد و این مهم را دنبال می کنند.

​

مسئول نمایندگی ولی فقیه در جمعیت هلال احمر گیلان با اشاره به استقرار روحانیون در بیمارستان ها، گفت: شیوع کرونا موجب کمرنگ شدن بحث های شرعی درباره غسل و کفن و نماز میت شده بود لذا این روحانیون موضوعات مربوط به غسل و کفن جان باختگان را انجام می دهند. همچنین یک تیم دیگر از روحانیون به ارائه کارهای خدماتی در دو بیمارستان رازی و رسول اکرم(ص) رشت می پردازند.

چهری با بیان اینکه روحانیون در شهرستان ها نیز با محوریت ائمه جمعه اقدام به ارائه خدمت و اجرای احکام شرعی می کنند، ادامه داد: البته امکان غسل دادن برخی از جان باختگان به علت بیماری وجود ندارد و لذا اعمال مربوط به تیمم بدل از غسل توسط این روحانیون انجام می شود.

​

روحانیون دربیمارستانهای رشت وقم..کارهای مختلف می کنند.

«غسّالها» از تغسیل وتدفین امتناع کردند،«طلاب وردکردند». 

مصاحبه خبرگزاری فارس (۲۵ اسفند ۱۳۹۸)با حجت‌الإسلام‌والمسلمین دکتر «محمدحسن زمانی»، رییس ستاد حوزوی بحران و حوادث غیرمترقبه کشور

 «درحالی‌که غسّال‌های رسمی از ترس سرایت ویروس کرونا، جرات نزدیک‌شدن به پیکر فوت‌شدگان را نداشتند، این طلبه‌ها آگاهانه و با علم به خطرات موجود، وارد میدان شدند.

آن‌ها را که دیدم، یاد رزمندگان گردان تخریب در دوران دفاع مقدس افتادم که قبل از سایر رزمندگان وارد میدان مین می‌شدند و خیلی‌هایشان در راه پاکسازی مسیر حرکت رزمندگان به شهادت می‌رسیدند. این طلبه‌های داوطلب در کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان بر اثر کرونا هم، رزمندگان بی‌ادعای عرصه دفاع از سلامت هستند. جالب است بدانید وقتی از بخش رسانه‌ای حوزه برای تهیه گزارش از فعالیت این طلاب به بهشت معصومه (س) رفته‌بودند، با مخالفت آن‌ها مواجه شدند. این عزیزان گفته‌بودند: "ما برای مطرح شدن اینجا نیامده‌ایم. اجازه بدهید گمنام بمانیم."»

​

می‌پرسم: در تجهیز و تدفین فوت‌شدگان در اثر ویروس کرونا دقیقاً چه کارهایی انجام می‌شود؟ حاج آقا زمانی بلافاصله در جواب می‌گوید: «تمام وظایف شرعی که باید برای تجهیز و تدفین اموات مسلمان انجام شود.» و در تشریح این جمله، ادامه می‌دهد: «از همان روز اول، 5 کار اساسی که باید در تجهیز و تدفین انجام بگیرد، درباره این هموطنان انجام گرفت؛ حُنوط (مالیدن کافور به مواضع هفت‌گانه سجده)، تیمم بدل از غسل، کفن، نماز، دفن شرعی (دفن رو به قبله).

از وقتی کار را شروع کردیم، مشخص شد متاسفانه امکان غسل فوت‌شدگان بر اثر کرونا وجود ندارد. پزشکان و متخصصان وزارت بهداشت با تاکید به ما گفته‌بودند: "امکان انتقال ویروس کرونا به‌واسطه آب وجود دارد و چون طلاب داوطلب به لباس‌های مخصوصی که بتواند مانع جذب آب شود دسترسی ندارند، بنابراین نباید اقدام به غسل فوت‌شدگان کرونا کنند."

ازآنجاکه از ابتدای ورود حوزه علمیه به جریان مبارزه با کرونا، مدیریت محترم حوزه علمیه قم به تمام طلاب تاکید کردند: "باید تمام کارهایتان را منطبق بر ضوابط وزارت بهداشت انجام دهید"، ما هم در این زمینه، تبعیت از نظر کارشناسان و متخصصان وزارت بهداشت را لازم دانستیم. فتوای مقام معظم رهبری و دیگر مراجع عظام تقلید هم این است که اگر امکان غسل میت وجود نداشته‌باشد یا در اثر غسل احتمال ضرر برای زنده‌ها داده‌شود، تیمم بدل از غسل کفایت می‌کند. بنابراین با توجه به جمیع این توصیه‌ها، ما در شرایط خاص پس از شیوع ویروس کرونا بنا را بر تیمم بدل از غسل گذاشتیم.»

حفظ جان سربازان خط مقدم در اولویت است

کار از سر رفع تکلیف، در قاموس خادمان راه خدا جایی ندارد. هر زمان از آن‌ها سراغ بگیری، در حال تلاش برای انجام کار به بهترین شکل ممکن هستند. تا همین 5، 6 روز قبل اگر از حال‌وهوای طلبه‌های داوطلب در بهشت معصومه (س) شهر قم می‌پرسیدی، غیر از غم غربت هموطنانی که در اثر ابتلا به کرونا از دنیا رفته‌بودند، یک غم بزرگ هم روی دلشان سنگینی می‌کرد. دلشان رضا نبود به تجهیز این اموات با تیمم بدل از غسل. دلشان می‌خواست هرطور شده، شرایط را برای غسل آن‌ها و انجام تمام و کمال احکام شرعی در این زمینه فراهم کنند. آنقدر هم تلاش و پیگیری کردند تا عاقبت با فراهم کردن شرایط لازم، توانستند تمام متخصصان حوزه بهداشت و درمان و مسئولان امر را برای انجام غسل جانباختگان ویروس کرونا قانع کنند.

​

با اصرار زیاد ما و با کمک حجت‌الإسلام زمانی و دوستانش، بالاخره یکی از طلبه‌های داوطلب در کمیته تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا حاضر به مصاحبه می‌شود. این طلبه که شرط کرده اشاره‌ای به نام و مسئولیتش نکنیم و با عنوان «سرباز ولایت» از او یاد شود، با روایتش ما را به متن ماجرای تلاش‌ها برای فراهم کردن شرایط غسل اموات کرونا می‌برد و می‌گوید: «همزمان با انجام تیمم بدل از غسل برای فوت‌شدگان کرونا، گروهی از طلبه‌های جهادی یک پیگیری همه‌جانبه را برای پیدا کردن لباس‌های مخصوص موردنیاز برای انجام غسل این اموات شروع کردند و در چند مرحله هم به نتایجی رسیدند. اولین بار که به یک لباس ایمنی رسیدیم، با دکتر "برازنده"، مدیر حوزه بهداشت قم تماس گرفتیم و شبانه به در منزل ایشان رفتیم. آقای دکتر با دقت لباس را بررسی کردند و با احترام آن را رد کردند و گفتند: "درست است طلبه‌ها، جهادی و جان‌برکف هستند اما حفظ جان و سلامتی آن‌ها برای ما در اولویت است."

​

در مرحله بعد، دوستان ما با وزارت دفاع تماس گرفتند و با هماهنگی‌های انجام‌شده، موفق شدند یک نمونه لباس مخصوص با ایمنی بالا را از آن‌ها بگیرند. خوشبختانه این بار لباس ارائه‌شده، توانست نظر موافق دکتر برازنده و کارشناسان حوزه بهداشت قم را جلب کند. به‌این‌ترتیب، این دوستان با یک تأییدیه کتبی، انجام غسل فوت‌شدگان کرونا را با این لباس و رعایت تمام نکات ایمنی، بلامانع اعلام کردند. در همین مقطع، یکی از دوستان تماس گرفت و گفت: "در شهرک فاطمیه یک مدل لباس مخصوص ضد آب پیدا کردیم. بروید ببینید به دردتان می‌خورد؟" با بچه‌های بهداشت قم به نشانی موردنظر رفتیم و دیدیم این لباس درست مثل همان لباس ارائه‌شده از وزارت دفاع است. سئوال که کردیم، طرف معامله که یک کاسب بود، گفت چند سال قبل از طریق یک مزایده، حدود 300، 400 دست از این لباس‌ها را تهیه کرده است. بحث که سر قیمت رسید، مبلغ بالایی برای هر دست لباس طلب کرد و در نهایت با گفت‌وگو حاضر شد تا 100 هزار تومان برای هر لباس کوتاه بیاید. اما وقتی گفتم: این لباس‌ها را برای غسل دادن اموات ویروس کرونا لازم داریم که تا الان امکان غسلشان وجود نداشته، احوالش تغییر کرد و بعد با مردانگی خاصی، قیمت را به نصف کاهش داد.»

«روز دوشنبه 19 اسفند که قرار بود با رعایت تمام نکات ایمنی اولین غسل را برای یکی از فوت‌شدگان ویروس کرونا انجام دهیم، ناظر بهداشت وارد غسالخانه شد و تمام موارد را به‌لحاظ رعایت نکات ضدعفونی، ایمنی و زیست‌محیطی با دقت بررسی کرد. نوبت به پوشیدن لباس گروه که رسید، با حساسیت و دقت بسیار، لباس همه طلبه‌ها را بررسی و حتی سفارش می‌کرد: "روی درزهای اتصال چکمه به شلوار را باید با چسب بپوشانید مبادا از آنجا آب به داخل چکمه نفوذ کند. چسب هم باید رنگی باشد تا به محض باز شدن آن، متوجه شوید." ما هم تمام نکات را طبق نظر کارشناس انجام دادیم. بعد هم ماسک‌های مخصوص به صورت زدیم و کلاه مخصوص طلق‌دار بر سر گذاشتیم و آماده اولین غسل شدیم.

​

اما این پایان کار نبود. تا بخواهیم وارد عمل شویم، مسئولان یکی بعد از دیگری تماس می‌گرفتند و ابراز نگرانی می‌کردند.

​

به‌عنوان مثال، فرماندار قم(بهرام سرمست)  گفت: "می‌دانید با توجه به تماس با آب، احتمال خطر برای شما وجود دارد؟ شما جوانان انقلابی کشور هستید و همیشه در مواقع بحرانی در خط مقدم بوده‌اید. جان شما برای ما خیلی مهم است..." گفتم: تمام دغدغه ما این است که تلاش کنیم در امر تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا، تمام احکام شرعی انجام شود. اما حتماً کاملاً مراقبیم که سلامتی و جان خودمان را به خطر نیندازیم. ما تمام نکات ایمنی را رعایت می‌کنیم. ان‌شاءالله با دعای خیر شما و مردم هم مشکلی پیش نمی‌آید. اما واقعیتش را بخواهید ورود به کارزار غسل با این شرایط بحرانی، لحظه بسیار سختی بود و سخت‌تر هم شد وقتی یکی از مسئولان چند دقیقه قبل از شروع کار تماس گرفت و گفت: "الان شما مسئولیت این کار را برعهده گرفته‌اید؟ اگر فرد یا افرادی از این طلبه‌ها خدای نکرده به ویروس کرونا مبتلا شود، شما مسئولیتش را می‌پذیرید؟ می‌دانید بعد از انجام غسل شاید لازم باشد قرنطینه شوید؟..." گفتم: هیچ‌کدام از این طلبه‌ها به اجبار وارد این میدان نشده‌اند. همه آن‌ها داوطلبانه و با آگاهی از خطرات موجود، داوطلب شده‌اند که کار شرعی روی‌زمین‌مانده را انجام دهند. اما مطمئن باشید از رعایت نکات ایمنی غفلت نمی‌کنیم.»

راه آمدن با دل داغدار خانواده‌های فوت‌شدگان کرونا، کاری است که طلبه‌های کمیته تجهیز و تدفین با تمام وجود انجام می‌دهند. حاج آقا در این باره می‌گوید:

 «تمام تلاش ما این است که کار تجهیز و تدفین فوت‌شدگان کرونا را همان‌طور که خانواده‌هایشان دوست دارند، انجام دهیم. مثلاً اگر دوست داشته‌باشند عقیق، تربت و... را در کفن عزیزشان قرار دهند. یا بگویند او را با خلعت خاصی که خودمان می‌آوریم، کفن کنید، حتماً انجام می‌دهیم.

 یکبار هم یک جوان گفت: می‌خواهم قرآن در قبر پدرم بگذارم. گفتم: باشد. خودم هم موقع غسل، برایش قرآن می‌خوانم. حتی اگر بخواهند در حین غسل و کفن، روضه بخوانیم هم اطاعت می‌کنیم. 

البته برای خانواده شهدا، این تاکید و خواسته خودمان است که حتماً روضه بخوانیم. در بین فوت‌شدگان کرونا تا امروز یک پدر شهید و یک مادر شهید داشتیم که در هنگام غسل و کفن، برایشان روضه خواندیم. فشار کار در بهشت معصومه (س) روی ما بسیار زیاد است اما تا حد امکان تلاش می‌کنیم اگر خانواده این متوفیان خواسته‌ای داشته‌باشند، انجام دهیم.

یک گروه از دوستان ما هم کار اقامه نماز بر پیکر اموات و دفن آن‌ها را بر عهده دارند که آن‌ها هم با رعایت کامل نکات ایمنی این کارها را انجام می‌دهند. به‌دلیل شرایط خاص این روزها، امکان تشییع پیکرها وجود ندارد اما پس از پایان کار تدفین، خانواده‌های این عزیزان می‌توانند سر مزار حاضر شوند و به دعا بپردازند.»

​

میت کرونایی

​

پس از انجام مراحل غسل ، کفن و اقامه نماز بر پیکر..تدفین اموات مکرونایی- قطعه ویژه ای در آرامستان بهشت معصومه قم

​

توفین میت کرونایی

​

چگونگی تدفین میت کرونایی

​

قبور اموات کرونایی/ ۲۵ اسفند ۱۳۹۸الف