سازمان همکاری"شانگهای"چیست؟ نقش ایران

سازمان همکاری"شانگهای"چیست؟

(SCO)سازمان همکاری‌های شانگهای (Shanghai Cooperation Organisation)در سال ۲۰۰۱ توسط سران روسیه، قزاقستان، چین، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان بنیان گذاشته شد.

« شانگهای»  یک سازمانی بین ‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی بنیان گذاشته شد.

این سازمان که از زمان تاسیس تاکنون در منطقه افزایش یافته است؛ بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمی‌رود.شانگهای چیست؟

سازمان همکاری‌های شانگهای از دل رقابت قدرت‌های بزرگ برسر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود.

گروه شانگهای ۵ در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶( ۷ اسفند ۱۳۶۴) با امضای توافقنامه‌ای به منظور تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد. این کشورها مجدداً در تاریخ در ۲۴ آوریل ۱۹۹۷(۵ اسفند ۱۳۵۵)  توافقنامه‌ای به منظور کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی در مسکو به امضا رساندند.​

 ​

سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌است. این سازمان در سال ۲۰۰۱میلادی(۱۳۷۹شمسی) توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد. نقش اصلی و تعیین کننده را، در سازمان شانگهای، دو کشور چین و روسیه تشکیل می‌دهند.

عضویت چهار کشور مغولستان، ایران، هند و پاکستان در سال۲۰۰۴میلادی(۱۳۸۳شمسی)به عنوان اعضای ناظر، گام مهم دیگری بود که به  شد.

 سازمان همکاری شانگهای ترکیبی از اهداف سیاسی، امنیتی و اقتصادی را به صورت توامان تعقیب می کند. مقابله با ایده جهان تک قطبی و مهار روند رو به گسترش حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای، به‌ویژه ناتو و ایالات متحده آمریکا در فضای اوراسیا از طریق موازنه نرم و تحکیم همکاری‌های منطقه‌ای، مقابله با سه عنصر جدایی‌طلبی، افراط‌گرایی و تروریسم و نیز گسترش همکارهای اقتصادی به‌ویژه در بخش انرژی، از جمله مهم‌ترین اهداف سازمان همکاری شانگهای به شمار می‌رود. آنچه بر اهمیت اهداف و برنامه‌های این سازمان افزوده است، تحولاتی است که در طی سال‌های اخیر در فضای ژئوپلیتیک اوراسیا و مناطق پیرامونی آن روی داده است.

​

تحولات مهمی چون امنیتی شدن فضای بین‌المللی پس از حادثه ۱۱ سپتامبر۲۰۰۱(۲۰ شهریور ۱۳۸۰) اشغال افغانستان، حضور مستقیم ناتو و ایالات متحده در منطقه آسیای مرکزی، گسترش فعالیت گروه‌های افراطی و تروریستی در افغانستان و پاکستان و مسائل مربوط به انتقال و امنیت انرژی، موجب توجه روز افزون جامعه جهانی به اهداف و برنامه‌های بازیگران سازمان همکاری شانگهای شده است.

                                                                          ***

تقاضای عضویت"دائم"ایران

با گذشت هشت سال از ارائه درخواست رسمی ایران برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای و در حالی که این بار گفته می‌شد فضا برای این امر فراهم‌تر شده، سران کشورهای عضو این سازمان باز هم با درخواست ایران مخالفت کردند. گفته می‌شود، با وجود اصرار روسیه بر عضویت ایران، برخی از دیگر اعضا با این امر مخالفت کرده‌اند.

باوجود درخواست روسیه برای موافقت اعضای سازمان شانگهای با عضویت دائم ایران، این سازمان نتوانست بر سر موضوع ایران به توافق برسد. گفته می‌شود، اختلاف نظر چین و روسیه و عدم تمایل پکن به افزایش جنبه «ضد غربی» این سازمان، دلیل اصلی این موضوع بوده است. 

ایران که هم اکنون عضو ناظر سازمان به شمار می‌رود، در سال ۲۰۰۸ رسماً درخواست خود را برای عضویت دائم ارائه کرد. در آن زمان، روسیه با این استدلال که ایران تحت تحریم‌های بین المللی است، از پذیرش درخواست ایران خودداری کرد. با این حال، از سال گذشته و در پی حصول توافق هسته‌ای، این موضع روسیه تغییر کرده است. 

بختیار حکیم اف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در سازمان همکاری شانگهای در حاشیه اجلاس جاری این سازمان در تاشکند ازبکستان، به خبرنگاران گفت: «موضع روسیه در حمایت از پروسه الحاق بدون تأخیر ایران به سازمان شانگهای، روشن است». وی افزود: «ما این بار نتوانستیم با همتایان خود به توافق برسیم، اما این کار همچنان ادامه دارد». 


به گفته حکیم اف، هیچ مخالفت «اساسی» با ایده الحاق ایران وجود نداشته، اما برخی «اختلافات فنی» بر سر زمان این موضوع وجود داشته است. وی همچنین اشاره‌ای به اینکه مخالفت‌ها از جانب کدام کشور بوده، نکرد. 

با وجود این، به نظر می‌رسد یکی از مخالفان اصلی این ایده، چین بوده باشد. یک دیپلمات چینی در تاشکند از پاسخ به پرسشی درباره این موضوع خودداری کرد، اما وانگ یی، وزیر خارجه چین که ماه گذشته برای شرکت در اجلاس وزرای خارجه سازمان شانگهای به تاشکند رفته بود، گفت که پکن ابتدا خواستار پیشبرد روند الحاق هند و پاکستان است.ر3تیر95تابناک-حلسه اعضای  شانگهای درژانویه ۲۰۱۶  

نوزدهیمن نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از صبح امروز۱۴ژوئن۲۰۱۹  (جمعه ۲۴ خرداد ۱۳۹۸)در بیشکک(قرقیزستان) آغاز به کار کرد. این اجلاس در محل اقامتگاه دولتی آلا-آرشا برگزار شد.​

 ​

استقبال سورانبای جین‌بیک‌اف، رئیس‌جمهور قرقیزستان ازرئیس جمهورایران(حسن روحانی)

اجلاس شانگهای ۲۴ خرداد ۱۳۹۸

سران کشورهای هند، قزاقستان، چین، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان به عنوان اعضای دائم سازمان همکاری شانگهای در این نشست حضور دارند. علاوه بر این، روسای جمهور بلاروس، افغانستان، جمهوری اسلامی ایران و مغولستان نیز به عنوان اعضای ناظر در این اجلاس شرکت دارند.

            دیداررئیس جمهورچین +رئیس جمهورایران

شی جین پینگ رئیس جمهوری چین که در حاشیه اجلاس شانگهای با رئیس جمهور ایران کرده است به روحانی اطمینان داد که کشورش بدون توجه به شرایط(تهدیدات  وتحریم های امریکا) به توسعه روابط خود با تهران ادامه می‌دهد.

از زمان روی کار آمدن «دونالد ترامپ» در آمریکا، اعمال تعرفه‌های شدید گمرکی از سوی کاخ سفید باعث به وجود آمدن یک جنگ تجاری میان این دو قدرت اقتصادی جهان شده است. 

بازگرداندن تحریمهای هسته‌ای علیه ایران در کنار جنگ تجاری واشنگتن علیه پکن باعث تقویت همکاریها میان ایران و چین شده است.

 ​

چهاردهمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای درتاریخ های ۹ و ۱۰ ژوئن  ۲۰۱۵ ( ۱۸ و ۱۹ تیر۹۴ ) در شهر اوفا مرکز جمهوری باشقیرستان روسیه برگزار گردید.

بدون اعتنابه امریکا روابط تجاری خواهیم داشت

پوتین: برغم مشکلات موجود، روند روابط تجاری دو کشور رو به گسترش است و طی روزهای آینده کمیسیون مشترک همکاری های دو کشور در تهران برگزار می شود.

حجت الاسلام حسن روحانی عصر جمعه(۲۴ خرداد ۱۳۹۸) در حاشیه نوزدهمین اجلاس سران کشورهای سازمان شانگهای در بیشکک و در دیدار ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، با بیان اینکه تهران و مسکو در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی در کنار هم هستند،اجرای توافقات اقتصادی دو کشور بویژه در حوزه‌های انرژی و حمل و نقل از روند خوبی برخوردار است و برگزاری کمیسیون مشترک همکاری‌ها طی هفته آینده در تهران به این روند سرعت می بخشد.

رئیس جمهور با اشاره به اینکه حمایت از همکاری بخش‌های خصوصی دو کشور به روند توسعه روابط تجاری شتاب خواهد داد، اظهار داشت: با تصویب قانون مربوط به تجارت با اوراسیا در مجلس، هر چه سریع‌تر اجرای مقدمات آن را فراهم خواهیم کرد که این موضوع به همکاری‌های تجاری منطقه شتاب خواهد داد.

روحانی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: آمریکا علاوه بر خروج غیرقانونی از برجام به طرز بی‌سابقه‌ای شرکت‌ها و کشورهایی که می‌خواهند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را رعایت کنند، مورد تحریم قرار می‌دهد.

رئیس جمهور روسیه نیز در این دیدار با بیان اینکه مسکو مصمم به توسعه همکاری های دو جانبه ، منطقه ای و بین المللی با ایران است، گفت: این همکاری ها طیف زیادی از فعالیت های اقتصادی و منطقه ای بویژه مبارزه مشترک علیه تروریسم در منطقه را در بر می گیرد..

رئیس جمهوری روسیه همچنین از کمک اخیر ایران در مورد نجات جان ۱۱ خدمه روسی نفتکش حادثه دیده در خلیج فارس قدردانی کرد.

ماجرای  تشکر رئیس جمهور روسیه (نجات جان۱۱ خدمه روسی)

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:روزپنجشنبه(۲۳ خرداد ۱۳۹۸) دو نفت کشی که پرچم جزایر مارشال و پاناما،موادسوختی  حمل می کردند که در دریای عمان،مورد هدف قرار گرفتند .

مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان روز گذشته گفته بود: ۴۴ نفر دریانورد خارجی این نفتکش توسط MRCC بندر شهید رجایی نجات یافته و به بندر جاسک انتقال یافته بودند.

الله مراد عفیفی پور افزود: در ساعت هشت و پنج دقیقه (۸:۰۵) صبح، این نفتکش در فاصله ۲۵ مایلی بندر جاسک واقع در مسیر بین المللی تردد کشتی‌ها با طول ۲۵۱ متر و محموله اتانول از ناحیه میانی بدنه شناور دچار حریق شد.

مدیرکل بنادر و دریانوردی هرمزگان ادامه داد: فرمانده کشتی پس از سانحه آتش سوزی، به خدمه اعلام ترک کشتی می‌دهد و با اقدام سریع مرکز هماهنگی جستجو و نجات دریایی( Mrcc) هرمزگان مستقر در بندر شهید رجایی، تعداد ۲۳ نفر پرسنل تانکر سانحه دیده توسط شناور عبوری به نام هیوندای دوبی نجات داده شد.

عفیفی پور گفت: این دریانوردان تحویل شناور ناجی اعزامی از بندر جاسک شد که به این بندر انتقال یافتند.

بر اساس گزارش های رسانه ای یکی از نفت‌کش‌ها از ابوظبی و دیگری هم از عربستان بار زده و راهی سنگاپور بودند.

​

 یکی از این نفت کشها که متعلق به شرکت فرانت لاین نروژ بوده در نزدیکی سواحل الفجیره امارات اصابت کرده است.

۴۴ ملوان دو فروند کشتی نفت کش خارجی که صبح امروز-روزحادثه- در دریای عمان دچار حادثه شدند با هماهنگی مرکز جستجو و نجات دریایی هرمزگان از آب گرفته شدند و توسط شناور ناجی ایرانی به بندر جاسک منتقل شدند.۱۱ خدمه ازاین ۴۴نفر روسی هستند.

​

نفتکش Front Altair سال ۲۰۱۶ ساخته شده و ملکیت آن برای کمپانی فرانتلاین است. این کشتی ۷۵ هزار تن نفتا از الفجیره بارگیری کرده و برای CPC تایوان حمل می‌کرد.

نفتکش دوم Kokuka Couageous تحت مالکیت ژاپن بوده و در بندر الجبیل عربستان متانول بار زده بود./پایان.

                                           ***

چراایران مایل است درشانگهای عضودایم شود؟

 گرایش سازمان شانگهای از سال 2008 به مسائل اقتصادی بیشتر شده است و در امتداد آن ابتکار دولت چین برای احیای جاده ابریشم که در سال 2012 مطرح کرد، وجهه اقتصادی آن را پررنگ تر کرد بنابراین برای ما عضو دائم شدن در این پیمان دو فایده دربردارد

یکی در جهت بهره بردن از مزایای صندوق جاده ابریشم، دیگر آنکه خود سازمان شانگهای دارای یک صندوق اعتباری است که برای توسعه زیرساخت های کشورهای عضو می توان ازآن استفاده کرد.

این کارشناس حوزه بازرگانی بر این باور است که قرار گرفتن در یک پیمان چند جانبه بین المللی اقتصادی می تواند به توسعه زیر ساخت ها کمک کند و استفاده از منابعی که در صندوق های توسعه ای که توسط چینی ها راه اندازی شد، مثل بانک توسعه زیر ساخت ها که ایران نیز سهامدارش است یا صندوق سازمان کنفرانس شانگهای و صندوق ابریشم، همه اینها می تواند برای توسعه زیر ساخت ها مثل توسعه راههای ریلی، زمینی و هوایی، کشتیرانی و بنادربه ماکمک کند و با عضویت در این سازمان زمینه دسترسی به بازارهای موجود در سازمان کنفرانس شانگهای سهل تر می شود ./مجیدرضا حریری مصاحبه با جام جم آنلاین 8 تیر 1395

***

چرا شانگهای به ایران نیاز دارد

جین لیانسینگ» کار‌شناس چینی مسائل سیاسی آسیای مرکزی در یادداشت اختصاصی که در اختیار خبرنگارخبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به چرایی عدم عضویت ایران در سازمان شانگهای پرداخت و این اقدام را به ضرر این سازمان دانست.

در این یادداشت آمده است: در اجلاس اخیر سازمان همکاری‌های شانگهای در تاشکند، موضوع ارتقاء جایگاه ایران در این سازمان (از ناظر تا عضو کامل) دوباره به تعویق افتاد.

از نظر نمایندگان برخی از کشورهای عضو سازمان (از جمله تاجیکستان و روسیه) ارتقاء جایگاه تهران با «یک سری مشکلات فنی» که حل و فصلشان زمان می‌برد، در ارتباط است.

چنین توجیهی بسیار تعجب برانگیز است، زیرا در مورد هند که خط مشی آمریکا گرایی آن کاملا روشن بوده و با داشتن علاقه ضعیفی برای کار در سازمان همکاری‌های شانگهای، به دنبال استفاده از عضویت خود برای راه اندازی توطئه‌های سیاسی می‌باشد، هیچ گونه «مشکلات فنی» بروز نمی‌کند.

نکته قابل تامل در اینجاست که کشورهایی که از عضویت هند به شدت حمایت می‌کنند به هر ترتیبی بحث عضویت رسمی ایران در این سازمان را به تعویق می‌اندازند.

در عین حال، بی‌طرف‌ترین کار‌شناسان به طور کاملا عادلانه اعلام می‌کنند که مشارکت کامل تهران در فعالیت این سازمان باعث ایجاد چشم‌اندازهای جدید برای سازمان همکاری‌های شانگهای، تسهیل در تحقق مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی آن و تقویت مواضع سازمان هم در منطقه و هم در عرصه بین‌المللی خواهد شد.

چرا شانگهای به حضور ایران نیاز دارد

ایران به دلیل روابط نزدیک تاریخی، سیاسی و فرهنگی یکی از کشورهای پیشگام نه تنها در خاورمیانه بلکه آسیای مرکزی محسوب می‌شود. علاوه بر آن، تهران برای کشورهای منطقه، به عنوان یک شریک اقتصادی، سرمایه‌گذار قابل اعتماد و مبتکر پروژه‌های زیرساختی (که سیمای جدیدی از منطقه را از جمله به عنوان یک مرکز لجستیک که شرق غرب را به هم متصل می‌کند) عمل می‌نماید.

رابطه نزدیک ایران با منطقه، باعث علاقه زیاد جمهوری اسلامی به ثبات منطقه شده و انگیزه برای تلاش‌های دائمی تهران در تامین امنیت و توسعه کشورهای آسیای مرکزی را فراهم کرده است.

بدون مشارکت ایران هیچ یک از موضوعات مربوط به تحکیم امنیت در آسیای مرکزی و مسائل توسعه اقتصادی منطقه را نمی‌توان به طور جدی مورد بحث و بررسی قرار داد. بنابراین آن‌های که می‌خواهند تهران را از میان بازیگران مهم و پیشگام در این منطقه حذف کنند، مرتکب اشتباه بزرگی می‌شوند.

دریافت عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای هم به نفع جمهوری اسلامی و هم به نفع خود سازمان است. حضور تهران در این سازمان باعث تقویت موقعیت آن در عرصه بین المللی و بدست آوردن امکانات در آسیا می‌شود.

علاوه بر آن، اقتصاد ایران از این طریق به بازارهای جدید دسترسی یافته و افق‌های تازه مشارکت تجاری و اقتصادی و از جمله در حوزه سرمایه‌گذاری، مالی و علمی-فناوری باز خواهد کرد.

در کنار این مسائل، همکاری فعال تهران در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای در مباحث مربوط به مسائل بحث برانگیز با غرب و برخی از کشورهای عربی مزایای اضافی برای ایران دارد ضمن اینکه منفعت سازمان همکاری‌های شانگهای هم در این زمینه کم نیست.

همچنین، ایران به عنوان مرکز ژئوپلتیک جهان تشیع، موقعیت بین‌المللی سازمان همکاری شانگهای را تقویت می‌کند.

عضویت کامل تهران در سازمان همکاری‌های شانگهای پتانسیل این سازمان در مبارزه با مداخله خارجی در امور منطقه، افراط گرایی، تروریسم، قاچاق مواد مخدر و انواع دیگر جنایات فرامرزی را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. زیرا ایران در این حوزه‌ها که هم برای کشورهای آسیای مرکزی و هم برای بقیه جهان باارزش است، تجربه بزرگی اندوخته است.

جمهوری اسلامی پتانسیلی بسیار بالایی برای حل و فصل این مشکلات داشته و قادر است امکانات سازمان همکاری‌های شانگهای در این حوزه‌ها را به میزان قابل توجهی توسعه دهد.

در مجموع، موضوع ارتقاء جایگاه حقوقی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای نه تنها برای خود ایران بلکه برای کل سازمان به عنوان نهادی که سعی دارد نقش خود را در عرصه جهانی افزایش دهد، مهم می‌باشد./۹۵/۰۴/۱۰جمعه خبرگزاری فارس

***

 عضویت ایران در پیمان شانگهای درهاله ای ازابهام!

یک بار دیگر نشست سران سازمان همکاری شانگهای به پایان رسید، و موضوع عضویت دایم جمهوری اسلامی ایران در دستور کار این سازمان قرار نگرفت.

هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای روز جمعه 19 خرداد در «آستانه» پایتخت قزاقستان برگزار شد.

در این نشست عضویت رسمی پاکستان و هند به تایید اعضا رسید، تا سازمان همکاری شانگهای با جمعیتی بالغ بر سه میلیارد نفر و پهنه وسیع سرزمینی به میزان 35 میلیون و 972 هزار کیلومتر مربع به بزرگ‌ترین یکی از پیمان‎های منطقه‌ای در جهان تبدیل شود.

سازمان همکاری شانگهای و پذیرش اعضای جدید

سازمان همکاری شانگهای در سال 2001 میلادی با عضویت 6 کشور روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان بنا نهاده شد. جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهایی است که بعد از کشور مغولستان به عضویت ناظر این سازمان در آمد و درخواست عضویت رسمی خود را به این سازمان ارائه کرد.

با این حال و در شرایطی که دو کشور هند و پاکستان در نشست امسال به عضویت دایم سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شده‌اند، تغییر عضویت ناظر ایران به عضویت دایم همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

قدر مسلم اینکه پذیرش عضور جدید در این سازمان منوط به رای موافق همه اعضاست، ضمن اینکه از جهت اداری و حقوقی هم باید شرایط و مقررات دوجانبه میان سازمان و کشور متقاضی عضویت فراهم شود و حدود 28 سند حقوقی میان طرفین تطبیق و امضا شود.

نظر به اینکه روسیه و چین تا کنون قدرت‌های تعیین کننده سازمان همکاری شانگهای بوده‌اند، طبعا پذیرش عضو جدید در این سازمان در وهله اول منوط به موافقت این دو کشور بوده است.

مساله عضویت ایران

تا پیش از رفع تحریم‌های بین‌المللی ایران در شورای امنیت سازمان ملل، امید به عضویت دایم ایران در سازمان همکاری شانگهای چندان جدی نبود، چه آنکه بنای همکاری در این سازمان بر اساس قوانین و مقررات بین‌المللی است، و کشورهای عضو تمایلی به پذیرش کشوری که تحت تحریم رسمی بین‌المللی قرار دارد، نداشته‌اند.

موافقت ضمنی روسیه

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای ایران در مراحل پایانی قرار گرفته بود در این باره گفت: «امیدوارم تلاش‌ها برای حل مشکل برنامه هسته‌ای ایران پیشرفت داشته باشد و به ما این اجازه را بدهد که تقاضای ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای را به خوبی بررسی کنیم.»

با رفع تحریم‎های بین‌المللی ایران این معضل حقوقی از میان برداشته شد، و ولادیمیرپوتین رئیس‌جمهوری روسیه در نشست سال گذشته سران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند ازبکستان گفت: «ما بر این باوریم که پس از حل و فصل برنامه هسته‌ای ایران و لغو تحریم‌های سازمان ملل متحد، هیچ مانعی بر سر راه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای وجود ندارد»

چین مخالف وموافق

اما این بار نوبت چین بود که مانع از قرار گرفتن درخواست عضویت رسمی ایران در دستور کار نشست سران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند شود. مخالفت با درخواست ایران در حالی صورت گرفت که درخواست مشابه هند و پاکستان در نشست سران در سال 2016 به تصویب رسید، و در نشست امسال این دو کشور به صورت رسمی به عضویت سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شدند.

مخالفت چین با الحاق رسمی ایران به سازمان همکاری شانگهای تا روزهای نزدیک به نشست آستانه ادامه داشت تا اینکه دستیار وزیر خارجه چین در آستانه اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر آستانه، پایتخت به خبرنگاران گفت: «چین از خواست ایران برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای استقبال و حمایت می‌کند».

لی هوئیلای ادامه داد: «فکر می‌کنم در جریان اجلاس همه طرف‌ها با دقت عضویت ایران بر بنیان مقررات سازمان همکاری شانگهای را بررسی کرده و در جهت توافق بر پایه مشورت عمل خواهند کرد».

با این همه در نشست اخیر سازمان همکاری شانگهای در قزاقستان هم عضویت رسمی ایران تصویب نشد، و موضوع تا نشست سال آینده سران به تعویق افتاد.

پس از آنکه روسیه به صورت رسمی از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرد، چین به مهمترین کشوری که ملاحظاتی درباره عضویت ایران دارد، مطرح شد.

علت تردید چین

چین به عنوان یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران در حوزه سیاسی هم قرابت‌های زیادی با ایران دارد، و به صورت طبیعی پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای موجب بهره‌مندی بیشتر این کشور از ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری و ترانزیتی ایران در چهارراه ارتباطی شرق و غرب و شمال و جنوب خواهد شد.

علت مخالفت چین

اما دغدغه‌ای که مقامات پکن در خصوص ایران دارند، تنش‌های عمیق راهبردی و ایدئولوژیک ایران با غرب و کشورهای هم‌پیمان غرب در منطقه است. به همین دلیل دولتمردان چین خواهان کشیده شدن رویکردهای ضدغربی ایران به سازمان همکاری شانگهای و برانگیختن حساسیت‌های آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا علیه سازمان همکاری شانگهای نیستند.

باید توجه داشت که حجم مبادلات تجاری چین با آمریکا و اتحادیه اروپا مجموعا بالغ بر یک تریلیون و 50 میلیارد دلار است. بعلاوه صادرات چین به این دو قطب اقتصادی بالغ بر 700 تا 750 میلیارد دلار است که بیش ازز یک سوم از کل صادرات چین را شامل می‌شود. به همین دلیل حفظ ثبات اقتصادی با غرب به اندزه ای که برای چین مهم است برای روسیه اهمیت ندارد.

نکته دیگر وزنه سنگین مناسبات منطقه‌ای چین با عربستان است. کشوری که آشکارا از ابزار اقتصادی برای مقابله راهبردی با ایران و تقابل با منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادی کشورمان بهره می‌گیرد.

مطابق آمارها عربستان سعودی اولین تامین کننده نفت چین است، و روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت به این کشور می‌فروشد. بعلاوه حجم مبادلات تجاری سالانه عربستان با چین به 65 تا 70 میلیارد دلار می‌رسد.

به همین دلیل دولتمردان چین که همواره نشان داد‌ه‌اند اولویت مناسبات خارجی خود را بیش از هر چیزی بر پایه منافع اقتصادی استوار کرده‌اند، در نوع تعاملات خاورمیانه‌ای هم از این الگو پیروی می‎کنند، و در نوع مناسبات خود با ایران، قطعا نیم نگاهی به ملاحظات اصلی‌ترین شریک اقتصادی خود در خاورمیانه یعنی عربستان سعودی دارند.

موضع کشورهای آسیای میانه

از میان کشورهای آسیای میانه قزاقستان رسما از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت کرد. «غیرت عبدالرحمان اف» وزیر امور خارجه قزاقستان در نشست وزیران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که دوم اردیبهشت ماه در شهر آستانه برگزار شد با اشاره به اهمیت پذیرش دائم جمهوری اسلامی ایران به سازمان از درخواست ایران استقبال کرد.

کشورهای قرقیزستان و ازبکستان هم تا کنون مخالفتی با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نداشته‌اند.

تنها کشورآسیایی مخالف عضویت ایران

در این میان تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی است که با عضویت ایران مخالفت کرده است. خبرگزاری «ایزوستا» در خبری از نشست آستانه نوشت: همه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به جز تاجیکستان از تعمیق همکاری با ایران در چارچوب سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کنند.

به نوشته این روزنامه روسی، تاجیکستان مدعی است که ایران با حمایت از احزاب اسلام‌گرا در تاجیکستان، قدرت دولت مرکزی را به چالش می‌کشد.

تاجیکستان همچنین در دی ماه سال 1394 به دعوت محیالدین کبیری رهبر حزب نهصت اسلامی به بیست و نهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی اعتراض کرده است. وزارت خارجه تاجیکستان حزب نهضت اسلامی را در شمار گروه‌های افراط‌ گرا قرار داده و فعالیت این گروه در تاجیکستان را ممنوع اعلام کرده است.

این درحالی است که ایران همواره حمایت از گروه‎های اسلام‌گرای مخالف دولت دوشنبه را رد کرده است.

نتیجه
پذیرش کشورهای هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای درحالی که درخواست عضویت این دو کشور بعد از ایران مطرح شد، حاکی از آن است که مسیر عضویت ایران در این سازمان منطقه‌ای فارغ از روند عادی مسائل حقوقی و ملاحظات معمول کشورها در موافقت با عضویت ایران، با دغدغه‌های ویژه‌تری مواجه است.

تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران ذیل قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل قرار داشت، توجیه مخالفت‎ها آسان‌تر می‌نمود، اما ادامه موانع در مسیر عضویت ایران بعد از پایان تحریم‌های شورای امنیت، ابعاد تازه‌ای از مخالفت‌ها را آشکار کرد.

توجه به اینکه تک تک اعضای سازمان همکاری شانگهای روابط دوجانبه خوب و بعضا راهبردی با ایران دارند، اما برخی از این اعضا با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای مخالفند، در نوع خود دارای اهمیت و جالب توجه است.

در واقع به نظر می‌رسد پذیرش ایران در سازمان همکاری شانگهای ضمن اینکه ایران را در تعهدات درون سازمانی اعضا نسبت به یکدیگر سهیم می‌کند، فرصتی برای تثبیت موقعیت منطقه‌ای ایران فراهم می‌کند که در نوع خود با دغدغه‌هایی همراه است.

درباره موضع روسیه قطعا ملاحظاتی است که در جای خود قابل طرح است، اما به هر حال با اظهارات صریح رئیس جمهور روسیه در نشست سال گذشته سازمان همکاری شانگهای و تاکید صریح سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه که در نشست وزیران شانگهای، در دوم اردیبهشت ماه گذشته مطرح شد، روسیه را می‌توان در شمار حامیان پیوستن ایران به این سازمان دانست.

کشور چین، چنانکه گفته شد، به نگاهی به ملاحظات کشورهای خصم ایران در دو سطح منطقه‌ای و بین‌المللی می‎کوشد سازمان همکاری شانگهای را همچنان از کشیده شدن به تقابل با غرب برحذر دارد، و مانع از مرز بندی عمیق و راهبردی این سازمان با آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا شود، و احتمالا درباره موافقت با عضویت ایران از سوی برخی کشورها نظیر آمریکا و عربستان با فشارهایی هم مواجه است.

در خصوص تاجیکستان هم ادعای حمایت تهران از گروه‌های اسلامی در برابر دولت دوشنبه به عنوان دلیل مخالفت با عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای مطرح شده است، هر چند نمی توان از لابی جبهه ضد ایرانی به ویژه مقامات سعودی در این خصوص غافل شد. نخستین سفررسمی امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان به عربستان که در زمستان سال 94 روی داد، از این منظر قابل توجه و تامل است.

در این میان پیوستن هند و پاکستان به سازمان همکاری شانگهای شرایط جدیدی را به وجود آورده که پذیرش ایران را پیچیده‌تر کرده است، چه آنکه علاوه بر 6 کشور موسس، نظر دو کشور جدید عضو سازمان همکاری شانگهای درباره عضویت رسمی ایران هم باید تامین شود.

به همین دلیل چشم‌انداز عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در کوتاه مدت چندان روشن نیست، و سرنوشت آن با رویکردها و اولویت‌های کلان سیاست خارجی ایران، به ویژه با تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی کشورمان گره خورده است./ ۲۰ خرداد ۱۳۹۶جام جم

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:برای اطلاعات جدیدبه این لینک مراجعه کنید:

سازمان‌ همکاری "شانگهای"چیست؟عضویت ایران