آزمایش خون(FBS) چیست؟تفسیر

​درادامه به آزمایش(RBC)شمارش گلبولهای قرمز/آزمایش ESR(سرعت رسوب گلبول قرمز) اشاراتی خواهیم داشت.

«آزمایش FBS» چیست؟​علائم(کاهش وافزایش)قندخون چیست؟
آزمایش« FBS» یا (Fasting Blood Sugar )یکی از انواع آزمایشات قند خون است.

در طی آن «میزان گلوکز در خون اندازه‌گیری می‌‎شود».

«گلوکز» از جمله قندهای ساده «مونوساکارید» به‌شمار می‌‎رود.

سلول‌های بدن برای رشد و انجام فعالیت‌های خود به این ماده نیاز دارند. در واقع گلوکز انرژی سلول‌ها را تامین می‌کند. مشکل زمانی رخ می‌دهد که این ماده به درستی به سمت سلول‌ها هدایت نشده و وارد خون می‎‌شود. تجمع بیش از حد آن‌ها در خون منجر به افزایش قند خون خواهد شد. این درست همان زمانی است که پزشک انجام آزمایش FBS را تجویز خواهد کرد.

هدف از آزمایش« FBS»، سنجش میزان گلوکوز خون است.

​

«گلوکز قند خون»(Glucose) بوده که نوعی کربوهیدرات است و توسط سلول ها و به عنوان یک منبع انرژی مصرف می شود. سلول های بدن (بجز مغز و گلبول های قرمز) با کمک هورمونی به نام انسولین، گلوکز خون را مصرف می کنند.

در بیماران مبتلا به «دیابت»(مرض قند)، انسولین به میزان کافی تولید نمی شود و یا انسولین تولید شده عملکرد مناسبی ندارد و سلول های بدن نمی توانند با استفاده از آن، قند موجود در خون یا همان گلوکز را جذب و مصرف کنند و بنابراین قند خون افزایش پیدا می کند.

شرایط آزمایش قند خون ناشتا یا FBS چیست؟

برای انجام آزمایش« FBS» حداقل به مدت۸ ساعت ناشتا باشد و هیچ چیز جز آب مصرف نکرده باشد.

در این آزمایش «خون از ورید»(رگ) گرفته می شود، بنابراین این آزمایش نباید با سنجش خون با گلوکومتر جایگزین گردد.

تفاوت «گلوکومتر» و« آزمایش قند خون ناشتا»چیست؟
بسیاری از افراد در خانه با استفاده از دستگاه گلوکومتر اقدام به سنجش قند خون خود می کنند.​

 ​

دستگاه(glucometer) تست قند خون(گلوکومتر )که برای اندازه گیری قند خون درمنزل مورد استفاده قرار می‌گیرد  با آزمایش قند خون ناشتا(FBS) تفاوت هایی دارد.

از جمله تفاوتهای (glucometer) با (FBS):

در روش سنجش قند خون با «گلوکومتر»، فرد ناشتا نیست و در هر زمانی از شبانه روز این کار را انجام می دهد. اما در آزمایش خون «FBS» فرد حتما باید ناشتا باشد، یعنی حداقل ۸ ساعت پیش از انجام آزمایش از مصرف هرگونه ماده غذایی بجز آب خودداری کرده باشد.
در «گلوکومتری»، قند خون مویرگ های انتهایی انگشتان سنجیده می شود. در این روش فرد با استفاده از یک «لانست» یا سوزن، برش کوچکی بر روی نوک انگشت خود ایجاد کرده و یک قطره خون را روی کیت مخصوص دستگاه گلوکومتر ریخته و بلافاصله قند خون وی توسط دستگاه گلوکومتر سنجیده می شود. اما در آزمایش FBS، خون وریدی توسط سرنگ و مستقیم از ورید مرکزی دست گرفته شده و درون لوله آزمایش ریخته می شود و قند خون توسط دستگاهی مخصوص که به مراتب دقیق تر از گلوکومتر خانگی است، سنجیده می شود.
هدف پزشک از چک کردن FBS در آزمایش خون چیست؟

هدف اصلی از چک کردن FBS در آزمایش خون بررسی ابتلای بیمار به دیابت قندی (نوع ۱ یا نوع ۲) می باشد.

در واقع این آزمایش یک نوع آزمایش غربالگری و ابتدایی است که به آسانی و سریع و نیز با هزینه اندک می تواند به پزشک بگوید که آیا بیمار مبتلا به دیابت یا همان مرض قند هست یا خیر و اینکه آیا در خطر ابتلا به این بیماری می باشد یا نه.

در بعضی موارد هدف از چک کردن FBS، بررسی ابتلا به هیپوگلیسمی (قند خون پایین) می باشد. البته این آزمایش برای بررسی هایپوگلایسمی روتین نیست زیرا کاهش قند خون اساسا اثرات و علائم واضح و مشخصی دارد و بیماری که دچار این علائم می شود، بلافاصله باید قند خون وی را با گلوکومتر اندازه گیری کرد و درصورت پایین بودن قند خون، درمان لازم را که همان تجویر سرم قندی است انجام داد.

آزمایش FBS در بارداری
برای تشخیص دیابت بارداری معمولا از آزمایش FBS استفاده نمی شود. بلکه بجای آن از تستس تحمل گلوکز یا GTT که مخفف عبارت Glucose Tolerance Test است استفاده می شود. این آزمایش در همه مادران باردار که در سن حاملگی .۲۸تا ۲۶ هفته هستند باید انجام شود.

مادران بارداری که سن بیشتر از ۳۰ سال دارند، مبتلا به چاقی هستند، سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت دارند و یا در بارداری قبلی خود به دیابت حاملگی مبتلا شدند به شدت در خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند و باید حتما تست GTT را انجام دهند.

میزان نرمال FBS در آزمایش خون

​

میزان نرمال FBS در آزمایش خون در یک فرد بالغ ۷۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر می باشد. حتما باید قند خون ناشتا تحت شرایطی که گفته شد اندازه گیری شود تا نتایج حاصل از آن قابل اعتماد باشد.

میزان بالای FBS : خوانش آزمایش خون(ناشتا)
اگر در آزمایش قند خون، FBS از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر بیشتر شد به معنی افزایش قند خون می باشد که علل مختلفی دارد.

اگر FBS بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر باشد به آن وضعیت پیش دیابتی یا پره دیابت گفته می شود.
اگر FBS بیشتر از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر باشد یعنی بیمار به دیابت مبتلاست (حتما آزمایش باید ۲ بار تکرار گردد).
از جمله عللی که بجز دیابت باعث افزایش قند خون ناشتا می شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شرایط آزمایش قند خون ناشتا به درستی رعایت نشده است
حداقل به مدت ۸ ساعت ناشتا باشد. حال اگر این مورد رعایت نشده باشد ممکن است قند خون ناشتا (FBS) بیشتر از حد نرمال یا طبیعی آن (یعنی بیشتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر) گزارش شود.

تست A1C (HbA1c)

​

این آزمایش برای تشخیص دیابت نوع یک از ۲ کاربرد دارد. نتایج آن میزان هموگلوبین خون که به گلوکز متصل می‌شود را نشان می‌دهد. اگر سطح این تست بالا باشد، یعنی فرد با دیابت کنترل‌نشده مواجه است. نتایج آن با درصد بیان می‌شود.

وضعیت سطح تست HbA1c

وضعیت	سطح تست HbA1c
نرمال	۵.۶ درصد و کمتر
پیش‌دیابت	۵.۷ تا ۶.۴ درصد
دیابت	۶.۵ درصد و بالاتر

وضعیت سطح تست HbA1c

​

بیماری هایی که باعث افزایش قند خون می شوند
بعضی بیماری های دیگر بجز مرض قند یا دیابت نیز می توانند باعث افزایش قند خون ناشتا می شوند. از جمله این بیماری ها عبارتنداز:

اختلالات پانکراس(لوزالمعده) از جمله سرطان پانکراس، تومورها و التهاب پانکراس(پانکراتیت)،«سندرم کوشینگ»(هیپرکورتیزولیسم).

اختلالات غده تیروئید از جمله هیپرتیروئیدی(پرکاری تیروئید).
شرایط استرس نظیر سوختگی، عمل های جراحی، تروما، سکته مغزی و قلبی
تغذیه وریدی(TPN)،عفونت ها،افزایش هورمون رشد و (Acromegaly)«آکرومگالی»(ناهنجاری هورمونی).
داروهایی که باعث افزایش قند خون می شوند.
برخی داروها و سموم نیز می توانند باعث افزایش قند خون شده و در آزمایش FBS اختلال ایجاد کنند. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

(Corticosteroids)«کورتیکواستروئیدها»(کورتون)،داروهای ادرارآور(دیورتیک ها)،آسپرین،داروهای ضدبارداری خوراکی (OCP).

داروهای ضدجنون (آنتی سایکوتیک ها)،لیتیوم،فنی توئین،اپی نفرین.
داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای (TCA)
هورمون ها
میزان پایین FBS در آزمایش خون : علل و اهمیت آن
پایین بودن FBS در آزمایش قند خون معمولا رخ نمی دهد. با این حال در بعضی موارد ممکن است که مقدار آن از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر کمتر شود که در این صورت بیمار به هیپوگلیسمی مبتلاست. البته این وضعیت معمولا مزمن نیست و بصورت گذرا ایجاد شده است.

از جمله علل کم بودن قند خون ناشتا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مصرف بیش از حد انسولین : این وضعیت یکی از شایع ترین دلایل کاهش قند خون است. بیماران دیابتی که انسولین مصرف می کنند در صورتی که بیش از حد تجویز شده انسولین تزریق کنند یا پس از تزریق انسولین، وعده غذایی خود را مصرف نکنند و یا ورزش شدید انجام دهند ممکن است دچار افت قند خون شوند.
سوتغذیه و گرسنگی شدید،کم کاری غده هیپوفیز،کم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدی)،بیماری آدیسون(کم کاری آدرنال)،بیماری های کبدی،سوء مصرف الکل.
تومور انسولینوما : نوعی تومور پانکراس است که با تولید بیش از حد انسولین باعث افت قند خون می شود.
خطرات و عوارض آزمایش قند خون ناشتا
تست FBS بسیار کم خطر و بی خطر است و اساسا عارضه ای ندارد. بیشترین عوارض و خطرات احتمالی، مربوط به فرآیند گرفتن خون می باشد.

از جمله عوارض مرتبط می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پیدا نبودن رگ و ایجاد زخم های متعدد،خونریزی،عفونت،هماتوم(تجمع خون در زیر پوست)

آزمایش خون(FBS) به عنوان یک تست غربالگری برای ابتلا به دیابت یا مرض قند استفاده می شود که میزان نرمال، بالا یا پایین بودن آن می تواند نشان دهنده بیماری های مختلفی باشد که مهم ترین دلیل بالا بودن آن ابتلا به بیماری دیابت است.

علائم FBS بالا در آزمایش خون

​

تکرر ادرار
تشنگی شدید
احساس ضعف و خستگی
کاهش وزن
اختلالات بینایی مانند تاری دید.

علائم FBS پایین در آزمایش خون
احساس گرسنگی و ضعف
تعریق بیش‌از حد
لرزش عضلات بدن
احساس سوزن سوزن سوزن شدن لب‌ها
ضربان قبل بالا
تاری دید
خواب‌الودگی

اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، علائم و نشانه‌های زیر مشاهده می‌شوند:

ضربان قلب نامنظم یا سریع
خستگی
پوست رنگ پریده
لرزش
اضطراب
تعریق
گرسنگی
تحریک‌پذیری
گزگز یا بی‌حسی لب، زبان یا گونه

علت بالا بودن FBS در آزمایش خون
به سطح بالای قند خون هیپرگلیسمی (hyperglycemia) می‌گویند که موارد زیر از رایج‌ترین دلایل بروز آن هستند:

بیماری‌های زمینه‌ایی مانند مشکلات لوزالمعده یا غدد فوق کلیوی.
استرس
خوردن بیش‌از‌حد مواد غذایی دارای نشاسته و قند
بی‌تحرکی
بی‌توجهی به مصرف داروهای دیابت.

اگر قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد (هایپرگلیسمی)​
دیابت
بدن دارای مشکل کلیوی یا کبد یا التهاب لوزالمعده
زمانی که بدن به دلیل بیماری، عفونت یا آسیب دیدگی شدید استرس دارد.
داروهایی مانند استروئیدها (پردنیزون) می تواند قند خون را افزایش دهد.​
اگر سطح قند خون پایین تر از حد معمول باشد (هیپوگلیسمی)​
استفاده از دوز اضافی انسولین جهت درمان دیابت​
نقص در غدد تیروئید، هیپوفیز یا آدرنال​
نقص در جذب مواد غذایی​.

CRP در آزمایش خون به چه معناست ؟

 CRP پروتئینی است که توسط کبد ساخته می شود. سطح CRP هنگامی که التهاب در بدن وجود دارد افزایش می یابد. یک آزمایش خون ساده می تواند سطح پروتئین واکنشی C شما را بررسی کند.

تست پروتئین واکنشی C با حساسیت بالا (hs-CRP) حساس تر از تست استاندارد پروتئین واکنشی C است. این بدان معناست که آزمایش با حساسیت بالا می تواند افزایش کمتری در پروتئین واکنشگر C نسبت به آزمایش استاندارد پیدا کند. 

آزمایش hs-CRP می تواند به نشان دادن خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر کمک کند. در بیماری عروق کرونر، عروق قلب باریک می شوند. تنگی عروق می تواند منجر به حمله قلبی شود.

آزمایش CRP برای بررسی عفونت و التهاب در بدن انجام می شود. همانطورکه گفته شد پروتئین فعال C با حساسیت بالا (hs-CRP) و پروتئین فعال C بسیار حساس (us-CRP) نام های دیگری هستند که برای CRP به کار می روند. CRP پروتئینی است که توسط کبد ساخته می شود و در پاسخ به التهاب به جریان خون فرستاده می شود. در صورت آسیب دیدگی، عفونت و یا التهاب روش بدن برای محافظت از بافت ها انتشار CRP در خون است. این انتشار می تواند باعث درد، قرمزی و تورم در ناحیه آسیب دیده شود. برخی از اختلالات خود ایمنی و بیماریهای مزمن نیز می توانند باعث التهاب شوند.

​آزمایش ESR(سرعت رسوب گلبول قرمز)چیست؟

​

 «آزمایش گلبولهای قرمزخون»(RBC)«آزمایش شمارش گلبولهای قرمر»

گلبولهای قرمز(RBC)

(سرعت رسوب گلبول قرمز)آزمایش ESR(آزمایش عملکرد گلبولها قرمزخون)

​ESR (سدیمانتاسیون)

تفسیر ESR در آزمایش خون چگونه است؟

نتیجه آزمایش ESR به میلی متر ثبت می‌شود و مدت زمان رسوب گلبول‌های قرمز خون مدنظر است.
سطح نرمال این آزمایش برای بانوان ۲۹-۰ و برای مردان ۲۲-۰ است.
در نتیجه این تست برخی از بیماری‌ها و اختلالات همچون عفونت، تیروئید، حاملگی، سن، عفونت، کم خونی و ... موثر خواهند بود.
اگر ESR زیاد باشد، ممکن است مربوط به یک بیماری التهابی مانند: عفونت، روماتیسم مفصلی، تب روماتیسمی، بیماری عروقی، بیماری التهابی روده، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و سرطان‌های خاص باشد.
ESR پایین ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال خونی باشد، مانند: پلی‌سیتمی، کم خونی سلول داسی شکل و افزایش غیرطبیعی گلبول‌های سفید خون باشد.

 اگر نتایج آزمایش ESR در حد طبیعی نیست، لزوما به این معنی نیست که شما یک بیماری سخت مبتلا شده باشید.

ESR بالا ممکن است نشانه بارداری، قاعدگی یا کم خونی نیز باشد. برخی از داروها و مکمل‌ها نیز می‌توانند نتایج را تحت تأثیر قرار دهند. این موارد شامل داروهای پیشگیری از بارداری، آسپرین، کورتیزون و ویتامین A است.

البته بایدپزشک شما داروها یا مکمل مصرفی شمارابداند.
چه آزمایشات دیگری همزمان با آزمایش ESR تجویز می‌شوند؟

برای اینکه پزشک از نتیجه آزمایش ESR اطمینان حاصل نماید و احتمال تداخل عوامل دیگر بر آزمایش رد شود، ممکن است چند تست دیگر نیز همزمان با ESR تجویز گردد.

مهمترین این تست‌ها شامل آزمایش CRP (پروتئین واکنشگر C) و CMP (پانل متابولیک جامع) هستند که مانند ESR وجود عوامل التهابی را در بدن جستجو می‌کنند.«آزمایش RBC»چیست؟

آزمایش(RBC)«آزمایش شمارش گلبولها»(مقداررسوب گلبول‌های خونی) وبطورکلی عملکرد گلبول های قرمزخون رابررسی می کند.

«آزمایش CRP »در آزمایش خون چیست؟

آزمایش CRP وجود عفونت و التهاب در بدن را مشخص می‌کنداما با انجام این آزمایش به تنهایی نمی‌توان چنین نتیجه‌ای گرفت.

مثبت بودن این آزمایش‌ در کنار ESR نشانه وجود قطعی التهاب در بدن است.

از دیگر آزمایش‌هایی که همزمان با ESR تجویز می‌شود:

آزمایشRBC (شمارش سلول‌های خونی) است که می‌تواند اطلاعات بسیار کامل‌ تری را در اختیار پزشک قرار دهد.

از سایر تست‌هایی که با ESR همزمان تجویز می‌شوند می‌توان به تست ANA، آزمایش RF، آزمایش فیبرینوژن و الکتروفورز پروتئین‌های سرمی اشاره نمود.

به طور معمول افزایش ESR با افزایش دو نوع از پروتئین‌های خونی یعنی گلوبولین‌ها و فیبرینوژن ارتباط مستقیم دارد.

ممکن است پزشک یکی از آزمایش‌های تعیین سطح «فیبرینوژن»(پروتئین دخیل در روند انعقاد خون که یکی از مارکرهای التهابی نیز محسوب می شوند).

«فیبرینوژن»(Fibrinogen) یک پروتئین با وزن مولکولی زیاد (۳۴۰۰۰۰ دالتون) است که با غلظت ۱۵۰ تا ۴۵۰  میلی گرم در دسی لیتر پلاسما وجود دارد.

«فیبرینوژن» در کبد تشکیل می‌شود و در نتیجه در بیماری‌های کبدی غلظت فیبرینوژن موجود در گردش خون کاهش می‌یابد. 

«فیبرینوژن» پروتئینی محلول در خون می‌باشد که هنگام انعقاد خون بر اثر آزاد شدن و فعال شدن آنزیم‌ ترومبین به رشته‌های نامحلول فیبرین تبدیل می‌شود و در انعقاد خون نقش مهمی دارد. فیبرینوژن در کبد ساخته می‌شود و سطح خونی آن در شرایطی مانند بارداری و التهاب افزایش می‌یابد.

و یا الکتروفورز پروتئین‌های سرمی را نیز تجویز نماید. اگر نتایج این آزمایشات نشانگر وجود عفونت باکتریایی منتشر در بدن باشند آزمایش کشت خون نیز متعاقبا برای شناسایی نوع باکتری عفونی انجام می‌شود.

مبنای اندازه‌گیری تست ESR میلی‌متر بر ساعت (mm/hr)  است.

وضعیت نرمال آزمایش ESR

سرعت رسوب گلبول قرمز در زنان زیر ۵۰ سال باید بین 0 و 20 mm/hr باشد.

سرعت رسوب گلبول قرمز در مردان زیر ۵۰ سال باید بین 0 15 mm/hr باشد.

سرعت رسوب گلبول قرمز در زنان بالای ۵۰ سال باید بین 0 و 30 mm/hr باشد.

سرعت رسوب گلبول قرمز در مردان بالای ۵۰ سال باید بین 0 و 20 mm/hr باشد.

سرعت رسوب گلبول قرمز در کودکان باید بین 0 و 10 mm/hr باشد.

هرچه این عدد بالاتر باشد، احتمال التهاب بیشتر است.