ماجرای محقق اردبیلی"مقدس اردبیلی"رئیس جمهور

​۴۳۶سال به دنبال یک عالِم .محقِق اردبیلی...«شیخ بوطی »کیست؟

ما در زمان خود نه محقق اردبیلی را درک کردیم و نه مقدس اردبیلی را.

ماجرای اشتباه رئیس جمهور(رئیسی)درنامیدن«مقدس اردبیلی» محقق اردبیلی

«مقدس اردبیلی» و «محقق اردبیلی»، این ۲لقب متعلق است به «احمد بن محمد اردبیلی نجفی» که در قرن دهم هجری زندگی می‌کرده و پس از طی مقدمات تحصیل در زادگاهش ـ اردبیل ـ به نجف اشرف مهاجرت کرده و سپس در عهد صفویه در شیراز ساکن شده است، اما به نجف بازگشته و در رجب ۹۹۳ قمری(۹۶۴شمسی) فوت کردندو در جوار حرم مولا امیرالمومنین، علی علیه‌السلام مدفون می باشد.

این‌که یک عالم دینی با دو لقب «مقدس» و «محقق» شناخته شود، ممکن است قدری دور از ذهن باشد و همین، بتواند گوینده را به اشتباه بیندازد.

سیدابراهیم رئیسی، روز روز جمعه(۳۰ مهر ۱۴۰۰) در جریان سفر به شهر اردبیل، طی سخنانی در جمع نخبگان و جمعی از مردم این شهر با اشاره به «همزمان نبودن دوره زیستی ما با عالمان دینی از این‌که امکان درک محضر فضلا و بزرگانی چون مقدس اردبیلی و محقق اردبیلی فراهم نیست»، اظهار تأسف و حسرت کرد و گفت: اردبیل مفاخر بسیاری دارد، ما در زمان خود نه محقق اردبیلی را درک کردیم و نه مقدس اردبیلی را.

این سخنان رئیس جمهور موجب شد تا نسبت دادن القاب یک نفر (احمد بن محمد اردبیلی نجفی) به دو نفر یک اشتباه و حتی گاف تاریخی تلقی شود. پس از آن، میزان مراجعه مخاطبان به موتورهای جست‌وجو برای کشف این تفاوت بالا گرفت.

آیا مقدس اردبیلی و محقق اردبیلی عناوین یک نفر است؟ پاسخ صفحات دانشنامه‌ای «مثبت» است. به عبارتی، این دو لقب متعلق است به احمد بن محمد اردبیلی نجفی که در قرن دهم هجری زندگی می‌کرده و پس از طی مقدمات تحصیل در زادگاهش ـ اردبیل ـ به نجف اشرف مهاجرت کرده و سپس در عهد صفویه در شیراز ساکن شده است، اما به نجف بازگشته و در جوار حرم مولا امیرالمومنین، علی علیه‌السلام بدرود حیات گفته و همانجا به خاک سپرده شده است.​

 ​

مقدس اردبیلی را به دلیل مراعات کم‌نظیر او در حدود شرعی، «مقدس» لقب داده‌اند و اتفاقاً این عنوان از «محقق اردبیلی» مشهورتر و جاافتاده‌تر است. در حالی که او به عنوان پژوهشگر و محقق علوم دینی چنان سرشناس بود که شیخ حر عاملی درباره‌اش گفته است: «احمد بن محمد اردبیلی، عالمی فاضل، محققی عابد، مورد اطمینان و پارسا، عظیم‌الشأن و جلیل‌القدر و معاصر شیخ بهایی بود.»

از سوی دیگر، اردبیل به عنوان «دارالارشاد» و «دارالعرفان» که «شهر مقدس» هم خوانده شده، محققان و پژوهندگان متعددی در طول تاریخ داشته که آیت‌الله سیدحسن عاملی، امام جمعه اردبیل تأکید می‌کند، محقق اردبیلی، لقب و عنوان  محمد بن علی اردبیلی، نویسنده دو کتاب «جامِعُ الرّواة و اِزاحَةُ الاِشْتباهات عَنِ الطّرُقِ و الاِسْناد» «تصحیح‌الاسانید» است و دانشگاه محقق اردبیلی به اسم این رجال‌شناس قرن یازدهم نام‌گیر شده است و ممکن است نظر رئیس جمهور این فرد باشد.

این‌که یک عالم دینی با دو لقب «مقدس» و «محقق» شناخته شود، ممکن است قدری دور از ذهن باشد و همین، بتواند گوینده را به اشتباه بیندازد؛ اما نمی‌توان از مقام علمی محمد بن علی اردبیلی هم به عنوان محقق بزرگ این شهر چشم پوشید. او که از شاگردان علامه مجلسی بوده و از او اجازه روایت داشته، در «شرح‌حال‌نویسی» پژوهشگری نامدار است و استفاده از لقب «محقق» برای او نابجا نیست./فارس.

نماینده ولی فقیه در استان : آیت‌الله رئیسی در سخنرانی خود در اردبیل در واقع از ۲ عالم بزرگوار متفاوت نام بردند.

آیت الله سید حسن عاملی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل اما اعتقاد دارد که اردبیل در تاریخ پرافتخار خود دو شخصیت ارزنده پرورش داده که هر ۲ به محقق اردبیلی معروف هستند.

​

 احمد بن محمد اردبیلی، معروف به «مقدس اردبیلی» از علما و فقهای شیعه  در قرن دهم هجری بوده و در محلهٔ نیار اردبیل بدنیا آمده است.

وی در زهد و تقوا به درجه‌ای رسید که به «مقدس» شهرت یافت و در تحقیق و ژرف‌نگری علمی هم به اندازه‌ای تبحر داشته است  که به «محقق» معروف شد..

 ​

«احمد بن محمد اردبیلی» در ماه  رجب سال ۹۹۳ هجری قمری(تیرماه ۹۶۴شمسی) در نجف درگذشت و در کنار حرم حضرت علی(ع) به خاک سپرده شد.

«محمد بن علی» نیز  از عالمان نیمه دوم قرن یازدهم هجری است و از  محدثان و رجال مشهور  شیعه است.

«محمد بن علی اردبیلی» از شاگردان «علامه مجلسی» و «جعفر بن عبدالله حویزی» است و کتاب معروف «جامع الروات» از تالیفات وی می‌باشد.

«محمد بن علی» در اصفهان، نجف و پس از آن در کربلا ساکن بود و در این شهر چشم از جهان  فرو بست.

بنا به اعتقاد آیت‌الله سید حسن عاملی نماینده ولی فقیه و امام جمعه  اردبیل، مقدس اردبیلی  از مفاخر شیعه هستند و  بزرگان می‌گفتند که اگر به این بزرگوار صرفاً «مقدس» بگوییم ممکن است علمیت ایشان تحت‌الشعاع قرار بگیرد.

امام جمعه اردبیل گفت: «محمد بن علی اردبیلی» مشهور به «محقق اردبیلی» صاحب کتاب مشهور«جامع الرواه» بودند که ایشان نیز واقعا از مفاخر هستند.       

آیت الله عاملی ببان کرد: آیت‌الله رئیسی در سخنرانی خود در اردبیل در واقع از ۲ عالم بزرگوار متفاوت نام بردند.

۲ اشتباه دریک سفر

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:اشتباه اول درذکرنام عالم دینی اردبیل توسط رئیس جمهور.

اشتباه دوم درتوجیهات غیرمنطقی امام جمعه اردبیل درتأییداظهارات رئیس جمهور .

​ما نه محقق اردبیلی را درک کردیم و نه مقدس اردبیلی را.

​

 عصر ایران(۲ آبان ۱۴۰۰)نوشت:اردبیل مفاخر بسیاری دارد، ما در زمان خود نه محقق اردبیلی را درک کردیم و نه مقدس اردبیلی را."
این جمله رئیس جمهور رئیسی در اردبیل، سوژه چند روز اخیر کشور شده است. منتقدان از آن به عنوان «گاف» یاد می کنند و می گویند "محقق اردبیلی" و "مقدس اردبیلی" هر دو نام یک نفر به نام "احمد بن محمد اردبیلی" ، از علمای بزرگ شیعه در قرن دهم هجری است. 

در پاسخ، آیت الله سید حسن عاملی، امام جمعه اردبیل گفته است: "آیت‌‌الله محقق اردبیلی که دانشگاه اردبیل نیز به نام ایشان است از مفاخر شیعه هستند که بزرگان می‌گفتند که اگر به این بزرگوار صرفاً مقدس بگوییم ممکن است علمیت ایشان تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
نفر دومی که آقای رئیس‌جمهور منظورشان بود، آقای محمد بن علی اردبیلی مشهور به محقق اردبیلی صاحب کتاب مشهور "جامع الرواة" بودند که ایشان نیز واقعاً از مفاخر هستند، بنابراین آقای رئیسی از دو عالم بزرگوار متفاوت نام بردند."
در این باره دو نکته زیر قابل تامل است:
 ۱ - هیچ انسانی کامل نیست، ولو آن که رئیس جمهور باشد. همه هم ممکن است گاف هایی بدهیم و مگر من و شما تا کنون گاف نداده ایم یا تضمینی هست که در آینده نیز مرتکب خطا نشویم؟ هر چند که گاف انسان های معروف تر و مهم تر، بیشتر می پیچد و سر زبان ها می افتد. به همین دلیل است که چهره های معروف به ویژه سیاستمداران، مشاورانی متعددی در رشته های مختلف دارند که به آنها کمک می کنند کمترین خطاها را داشته باشند. 

این که رئیسی گاف بدهد، بد است ولی بدتر از آن، وهن و تمسخر است که متاسفانه در یکی دو روز اخیر، با موج فزاینده ای از آن مواجه هستیم و بسیاری چنان از این موضوع، خوشحال و سر کیف هستند که انگار خود علامه دهرند؛ حال آن که اگر به اغلب شان بگویی "میزرا محمدتقی خان فراهانی" دستور قتل "امیرکبیر" را به کاشان برد، باور خواهند کرد چون نمی دانند که این دو، یک نفرند و اولی اسم است و دومی لقب و عنوان او!

برای من به عنوان یک ایرانی، گاف رئیس جمهور، خوشایند نیست ولی ترجیح می دهم بیش از آن که روی آن متمرکز شوم، به عنوان یک شهروند، از رئیس جمهور کشورم، کار و خدمت بخواهم. 

در همین فقره اخیر، همین که رئیس جمهور کشورم، به یکی از استان ها (اردبیل) رفته تا از نزدیک با مشکلات آنجا آشنا شود و گرهی بگشاید، مهم تر از این است که درباره یک شخصیت تاریخی چه گفته است و اساساً یکی از انتقادات وارده به رئیس جمهور فعلی و اسلاف ایشان این است که فکر می کنند باید درباره همه چیز صحبت کنند؛ حال آن که مردم آنها را برگزیده اند برای کار و خدمت، و الّا آنچه در این ملک فراوان داریم، سخنران است!

۲- اما نکته دوم به سخنان آیت الله سید حسن عاملی، امام جمعه محترم اردبیل مربوط می شود. بعد از خواندن سخنان ایشان درباره اظهارات رئیس جمهور، کنجکاو شدم تا درباره فرد دوم مورد ادعای ایشان، یعنی "محمد بن علی اردبیلی" بیشتر بدانم چرا که تا کنون جایی نخوانده و نشنیده بودم که "محقق اردبیلی" لقب وی بوده باشد. همچنین می خواستم بدانم آیا این لقب واقعا متعلق به دو نفر است یا اظهارات امام جمعه اردبیل برای رفع و رجوع ماجرا بوده است؟

بنابراین به نوشته های خود آقای عاملی (منتشره در سایت دانشگاه مقدس اردبیلی) و نیز مکتوبات دیگران که در سایت ایشان منتشر شده، مراجعه کردم و دیدم که "محقق اردبیلی" و "مقدس اردبیلی" دو لقبی هستند که برای یک نفر (احمد بن محمد اردبیلی) به کار رفته است. 
به جست و جوی خود درباره "محمد بن علی اردبیلی" ادامه دادم و در سایت های "مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی"، "دانشنامه اسلامی"،"ویکی فقه دانشنامه حوزوی"، "ویکی شیعه" و "دانشنامه تخصصی کتاب شناسی و زندگی نامه" به دنبال اطلاعات از "محمد بن علی اردبیلی" گشتم.

در هیچ کدام از این منابع، حتی یک بار هم از ایشان تحت عنوان "محقق اردبیلی" یاد نشده است و مکشوف نشد که امام جمعه محترم بر چه مبنایی می گویند "مشهور به محقق اردبیلی بوده اند" چرا که چنین شهرتی اساساً وجود ندارد.

چنین به نظر می رسد اولین کسی که در تاریخ از این شخص تحت عنوان «محقق اردبیلی» یاد کرده، «امام جمعه اردبیل» است که در توجیه سخنان رئیس جمهور، لقب محقق اردبیلی را که قرن هاست برای «احمد بن محمد اردبیلی» به کار می رود، به «محمد بن علی اردبیلی» داده است، مگر آن که جناب ایشان که از علمای بنام دیار اردبیل هستند، استنادات قوی تاریخی ارائه و ثابت کنند که شخص دوم هم در تاریخ با عنوان "محقق اردبیلی" شناخته می شده است و این لقب، متعلق به دو نفر است. هر چند که به فرض این که در جایی به ایشان هم محقق گفته باشند ولی بر اساس قاعده شهرت، این لقب وقتی بدون توضیح بیاید، متوجه احمد بن محمد است و نه فرد دیگر.
اگر مستندات متواتر و جدی ارائه نشود، باید گفت که اگر رئیسی گاف داده باشد (که از هر انسانی متصور است و این همه داد و قال ندارد)، امام جمعه اردبیل، گاف نداده، بلکه برای رفع و رجوع کردن یک گاف، تاریخ ۵۰۰ ساله را تحریف کرده است.

امیدواریم مستندات ایشان منتشر شود تا چنین اتهامی متوجه ایشان نشود و الا نه گاف رئیس جمهور که واکنش امام جمعه اردبیل به این گاف، در تاریخ خواهد ماند و البته نه به نیکی!./پایان.

 نامه حجت الاسللام رحمت‌الله بیگدلی به امام جمعه اردبیل

باسمه تعالی
برادر گرامی، حجت‌الاسلام جناب آقای سید حسن عاملی امام جمعه محترم اردبیل

سلام علیکم
با آرزوی توفیق روزافزون برای آن‌جناب و تبریک میلاد مسعود رسول خدا (ص) و امام صادق (ع) پس از مشاهده مصاحبه کوتاهی از شما در برخی رسانه‌ها در توجیه اشتباه روی‌داده در سخنرانی آقای سید ابراهیم رئیسی در اردبیل لازم دیدم که نکاتی را‌ به شرح زیر به خدمت جناب‌عالی معروض بدارم:

۱‌. حضرت‌عالی می‌دانید که در فضای علمی حوزوی عنوان محقق اردبیلی و مقدس اردبیلی به وضع تعینی اختصاص به احمد بن محمد اردبیلی پیدا کرده است به‌طوری که اطلاق آن، انصراف به آن بزرگوار دارد، همان‌طور که اطلاق عنوان حجت‌الاسلام در میان اهل سنت انصراف به ابوحامد غزالی و در میان شیعه انصراف به سید محمدباقر شفتی و اطلاق عنوان آیت‌الله تا قرن هشتم انصراف به ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی و اطلاق عنوان آخوند در اصول فقه انصراف به ملامحمد کاظم خراسانی و‌ در فلسفه انصراف به صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی و اطلاق عنوان علامه در فقه انصراف به علامه حلی و در عصر ما در فلسفه و معارف دینی و قرآنی انصراف به سید محمدحسین طباطبایی و اطلاق عنوان شیخ و شیخ اعظم و استاد مجتهدین انصراف به شیخ مرتضی انصاری و اطلاق عنوان صاحب جواهر انصراف به شیخ محمدحسن نجفی داشته است و دارد.

۲. شما به‌خوبی می‌دانید که آقای رئیسی در سخنرانی خود در اردبیل به اشتباه پنداشت که محقق اردبیلی و مقدس اردبیلی دو نفرند و گفت:
«اردبیل مفاخر بسیاری دارد، محقق اردبیلی، مقدس اردبیلی…؛ ما در زمان خود نه محقق اردبیلی را درک کردیم و نه مقدس اردبیلی را، اما آیت‌الله مشکینی را دیدیم.»!

جامع‌ الرّواة یا مجمع الرّواة

۳. بعد از این‌که این اشتباه آقای رئیسی بازتاب وسیعی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها پیدا کرد عده‌ای در صدد چاره برآمدند و ابتدا گفتند که آقای رئیسی دچار اشتباه لفظی شده است، اما چون دیدند که ادعای اشتباه لفظی در چنین موضوع مهمی از مصادیق بارز «دُونَهُ خَرط‌‌ُ القَتاد» است در صدد علاج‌ آن از راه دیگری برآمدند و گفتند منظور آقای رئیسی از محقق، مرحوم‌ محمد بن علی اردبیلی مولف مجمع الرّواة بوده است، جالب این‌که از فرط عجله، «جامع‌ الرّواة» را هم «مجمع الرّواة» گفتند که ما این اشتباهشان را متذکر شدیم تا در ادامه اصلاح کردند‌!

۴. در مرتبه آخر هم متوسل به شما شدند و از شما مصاحبه گرفتند که شما بگویید منظور آقای رئیسی از محقق، مرحوم‌ محمد بن علی اردبیلی مولف جامع الرّواة بوده است!

۵. جناب آقای عاملی عزیز! شما به‌خوبی می‌دانید که یکی از ارکان اصلی امامت جمعه عدالت و شجاعت حقگویی است و هرگونه اظهارنظر خلاف واقع برای توجیه امری نادرست مُسقِط عدالت است و امامان محترم جمعه نباید توجیه‌گر خطاها و اشتباهات دیگران باشند در حالی که امامت نماز صدها نفر را برعهده دارند و در صورت خلافگویی و توجیه نادرست خطاهای دیگران گناه اقتدای مامومین به امام جماعت و امام جمعه‌ی فاقد عدالت برعهده آنان خواهد بود!

۶. جناب آقای عاملی! من در این‌جا تصویر همه چاپ‌های کتاب «جامع الرّواة »محمد بن علی اردبیلی را تقدیم می‌کنم تا ببینید چون عنوان محقق برای او تعین پیدا نکرده در روی جلد هیچ‌کدام از چاپ‌های کتاب جامع الرّواة از او با عنوان محقق نام برده نشده است.

​​​

اما تصویر کتاب «مجمع الفایدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان» احمد بن محمد اردبیلی نجفی معروف به مقدس اردبیلی و محقق اردبیلی‌ را هم می‌آورم که چون عنوان محقق برای او تعین پیدا کرده، این عنوان در روی جلد این کتاب چاپ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آمده است!

شیخ طوطی با شیخ بوطی

۷. جناب آقای عاملی، این اشتباه آقای رئیسی مشابه اشتباه چند روز پیش ایشان در سخنرانی در کنفرانس وحدت اسلامی بود که از «شیخ محمد سعید رمضان البوطی» متفکر نامدار سوری با عنوان «شیخ طوطی» نام برد که واقعا فاجعه بود!
آقای رئیسی از این نوع اشتباهات زیاد دارد و چه ضرورتی دارد که شما در قامت امام جمعه اردبیل برای توجیه اشتباه ایشان سخنی بگویید که خدای‌نکرده موجب بدبینی علما، اقشار تحصیلکرده و نمازگزاران محترم اردبیل به شما بشود؟!

۸. جناب آقای عاملی، از باب دستور الهی در آیه شریفه ۵۵ سوره مبارکه الذاریات: «وَذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرَىٰ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ؛ و پند ده، که مؤمنان را پند سود بخشد.» این سطور را تقدیم حضرت‌عالی کردم تا چه قبول افتد و چه در نظر آید!

والسلام علی من یخدم الحق لذات الحق و یسعی لاقامة القسط والعدل.

خدای بزرگ را به اسمای حسنایش می‌خوانم که به همه ما توفیق مجاهدت با نفس، شفقت بر خلق، صداقت در گفتار، درستی در کردار و تقوای الهی عنایت فرماید!

​

بنده خدا و طلبه علوم دینی/رحمت‌اله بیگدلی

زنجان، دوم آبان ۱۴۰۰ /میلاد مسعود رسول خدا(ص) و امام صادق(ع)

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:«شیخ بوطی» کیست؟

​

«محمد رمضان سعید البوطی»(محمد سعید رمضان البوطی) در سال ۱۳۴۷ هجری قمری (۱۹۲۹ میلادی)  ۱۳۰۸شمسی، در روستایِ جلیکا در اطراف شهر جزیره بوطان زاده شد؛ این شهر در ترکیه و در همسایگی عراق و سوریه واقع است. وی و خانواده‌اَش، به سبب انتساب به «جزیره بوطان»(ابن عمر)، «بوطی» نام گرفتند. در سال ۱۹۳۳ میلادی، هنگامی که محمد رمضان تنها چهار سال داشت، به همراهیِ پدرش «ملا رمضان بوطی» به دمشق هجرت کرد. سبب این هجرت مخالفتِ ملّارمضان با افکارِ اسلام‌ستیزانهٔ آتاتورک بود.

«شیخ بوطی» از خانواده‌ای کردی بود و کردی زبانِ مادری‌اَش به شمار می‌رفت. پس از رسیدن به دمشق، «مادرِ محمّد رمضان» جان باخت و پدرش زنی ترکی را به همسری گرفت. بدین سبب، محمّد رمضان به سه زبان عربی، کردی و ترکی مسلّط بود.

در سال ۱۹۵۳ تحصیلاتش را در«معهد التوجیه الاسلامی» به نزد «شیخ حسن حبنکه میدانی»(متوفی۱۳۵۷شمسی، فرزندمرزوق) به پایان رساند و سال بعد به قاهره رفت تا تحصیلات دانشگاهیش را در الازهر کامل کند،

در سال ۱۹۵۵، گواهی شریعت از دانشکده شریعت الازهر و در سال ۱۹۵۶ دیپلم تربیت از دانشکده ادبیات عربی الازهر را دریافت نمود؛ و مقطع دکتری، را نیز در دانشگاه الازهر در سال ۱۹۶۵ گذراند و موفق به دریافت دانشنامه دکتری در رشتهٔ اصول شریعت اسلامی شد.

«علامه البوطی» ،پس از سال‌ها به تدریس در دانشگاه شریعت دمشق ، به ریاست آن دانشگاه  منصوب شد. از او بیش از ۶۰ عنوان کتاب به یادگار مانده است.

وفات:

«محمد سعیدرمضان البوطی»درپنج شنبه، ۱ فروردین ۱۳۹۲(۲۱ مارس ۲۰۱۳)٩ جمادی الاولی ١٤٣٤،طی یک عملیات تروریستی انتحاری،در «مسجد ایمان» در منطقه «مزرعه» در مرکز دمشق . درسن ۸۴ سالگی به شهادت رسید،دراین حادثه چندین نفردیگرهم کشته شدند.