خطبه" بدون نقطه" امیرالمؤمنین،نهج البلاغه

​استادشهیدمرتضی مطهری: کتاب«نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة»(آیت الله محمدباقر محمودی)کامل‌تر از نهج البلاغه‌«سید رضی»است.

خطبه بدون نقطه حضرت علی

حضرت علی(ع)درمسجدکوفه بود،جمعی نیزدرآن حضورداشتند،مردی که در سرایش شعرتوانابود وناطقه جذابی داشت ومیتوانست الفظ وکلماتی راسرهم کنددرقالب جمله بگوید وطرفدارانی رابسوی خودجلب کند با تفختروباطعنه به امام علی گفت:تومیتوانی جمله ای بگویی که هیچ نقطه نداشته باشد!؟

که حضرت علی یک سخنرانی هدفدارکردکه درکلمات آن هیچ نقطه ای نداشت.

این سخنرانی های عجیب حضرت علی (ع)، بعنوان یک خطبه‌ای است که حضرت در آن از «نقطه» استفاده نکرده اند.ا

البته این خطبه‌  و درمجموعه ای که سیدرضی (نهج البلاغه)گردآوری کرده وجود ندارد، بلکه در منابع دیگر(نهج السعاده) ذکر شده است.

توضیح  مدیریت سایت-پیراسته فر:۵ نکته

* «تاء تأنیث» یا «تای گرد»(رَحمَةً،عُدَّةً ، عُمدَةً و..) درآخرِ کلمات عربی به مثابه حرف نقطه دار محسوب نمی‌شود
*اینطورنیست که سخنان امیر مؤمنان على (ع) تنها حجمى معادل نهج البلاغة داشته باشد، یا خطبه‌ها و نامه‌هاى آن‌حضرت را منحصر در همان تعداد که درمنابع معروف آورده اندباشد،بلکه بعضی ازخطبه ها معرفی نشده اند.

*مسعودى(متوفی  ۳۴۵) که حدود ۵۰ سال قبل از سید رضى،متوفی۴۰۶ هجری قمری(گردآورنده نهج البلاغه) می‌زیسته، در «مروج الذهب» می‌گوید: «هم اکنون چهار صد و هشتاد و اندى خطبه از على (ع) در دست مردم است».

*«عبدالواحد بن محمد تمیمی آمِدی» درکتاب«غُرَرُ الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم» (متوفی ۵۵۰) کتابی  مشتمل بر ۱۰۷۶۰ سخن از سخنان کوتاه امیرالمؤمنین(ع)که احادیث آن را بر اساس حروف الفبا تنظیم کرده است. در حالى‌که کلمات قصار نهج البلاغة، ۴۸۰ کلمه است.

​

*خطبه به روایت«آیت الله محمدباقر محمودی»مؤلف کتاب نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه.

خطبه با حمد و ستایش خدا و شمارش برخی از نعمت‌های او آغاز می‌شود. سپس با اشاره به جایگاه پیامبر (ص) و اهل‌بیتش(ع) ، به پیروی از سنت پیامبر (ص) و انجام دستورهایش سفارش می‌کند. همچنین در آن، ضمن بیان چند موعظه، برای سلامتی، دوری از گناهان، اطاعت از دستورات اسلام، استجابت دعا و سعادتمندی حاضران دعا شده است. 

محتوای خطبه بدون نقطه امام علی علیه السلام

اَلْحَمْدُ للَّـهِ أَهْلِ الْحَمْدِ وَ مَأْوَاهُ، وَ لَهُ أَوْکَدُ الْحَمْدِ وَ أَحْلَاهُ، وَ أسعَدُ الْحَمْدِ وَ أَسْرَاهُ، وَ أَطْهَرُ الْحَمْدِ وَ أَسْمَاهُ، وَ أَکْرَمُ الْحَمْدِ وَ أَوْلَاهُ. الْوَاحِدِ الأَحَدِ الصَّمَدِ، لاوَالِدَ لَهُ وَ لاوَلَدَ.

ستایش مخصوص خدایی است که سزاوار ستایش و جایگاه لایق آن است. از برای اوست رساترین ستایش و شیرین‌ترین آن، و سعادتمندانه‌ترین ستایش و سخاوت بارترین  آن، و پاک‌ترین ستایش و بلند‌ترین آن، و ممتازترین ستایش و سزاوارترین آن. یگانه و یکتای بی نیاز. نه پدری دارد و نه فرزندی.

سَلَّطَ الْمُلُوکَ وَ أَعْدَاهَا، وَ أَهْلَکَ الْعُدَاةَ وَ أَدْحَاهَا. وَ أَوْصَلَ الْمَکَارِمَ وَ أَسْرَاهَا. وَ سَمَکَ السَّمَاءَ وَ عَلَّاهَا، وَ سَطَحَ الْمِهَادَ وَ طَحَاهَا، وَ وَطَّدَهَا وَ دَحَاهَا، وَ مَدَّهَا وَ سَوَّاهَا، وَ مَهَّدَهَا وَ وَطَّاهَا، وَ أَعْطَاکُمْ مَاءَهَا وَ مَرْعَاهَا، وَ أَحْکَمَ عَدَّ الأُمَمِ وَ أَحْصَاهَا، وَ عَدَّلَ الأَعْلَامَ وَ أَرْسَاهَا.

شاهان را  مسلّط ساخت وبه تاختن واداشت؛ و ستمکاران  را هلاکت نمود و کنارشان افکند؛ و سجایای بلند را (به انسانها) رسانید و شرافت بخشید؛ و آسمان را بالا برد و بلند گردانید، بستر زمین را گشود و گسترش داد، و محکم نمود و گسترده ساخت.

و آن را امتداد داد و هموار کرد و آماده ومهیا (برای اسکان) نمود، و آب و مرتعش را به شما ارزانی داشت و تعداد اقوام را (برای زندگی در آن) به درستی  مقرّر نمود و بر شمار آنان احاطه یافت، و نشانه‌های بلند (رسولانی برای هدایت) مقرّر فرمود و آن‌ها را بر افراشته و استوار ساخت.

اَلإلَهُ الأَوَّلُ لامُعَادِلَ لَهُ، وَ لارَادَّ لِحُکْمِهِ. لاإِلهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ السَّلامُ، الْمُصَوِّرُ الْعَلّامُ، الْحَاکِمُ الْوَدُودُ، الْمُطَهِّرُ الطَّاهِرُ، الْمَحْمُودُ أَمْرُهُ، الْمَعْمُورُ حَرَمُهُ، الْمَأْمُولُ کَرَمُهُ.

معبود نخستین که نه او را هم طرازی است و نه حکمش را مانعی، خدایی نیست جز او، که پادشاه است و سلام (سلامت)، و صورتگر دانا، فرمانروای مهربان، و پاک و بی آلایش است. فرمانش ستوده است و حریمش آباد است و سخایش مورد امید.

عَلَّمَکُمْ کَلَامَهُ، وَ أَرَاکُمْ أَعْلَامَهُ، وَ حَصَّلَ لَکُمْ أَحْکَامَهُ، وَ حَلَّلَ حَلَالَهُ، وَ حَرَّمَ حَرَامَهُ.

کلامش(قرآن) را به شما آموخت و نشانه هایش را به شما نمایاند؛ و احکامش را برایتان دست یافتنی نمود. آنچه روا بود، حلال کرد؛ و آنچه ناروا بود، حرام نمود.

وَ حَمَّلَ مُحَمَّداً الرِّسَالَة َ، رَسُولَهُ الْمُکَرَّمَ، الْمُسَوَّدَ الْمُسَدَّدَ، الطّـُهْرَ الْمُطَهَّرَ. أَسْعَدَ اللَّـهُ الأُمَّةَ لِعُلُوِّ مَحَلِّهِ، وَ سُمُوِّ سُؤْدَدِهِ، وَ سَدَادِ أَمْرِهِ، وَ کَمَالِ مُرَادِهِ. أَطْهَرُ وُلْدِ آدَمَ مَوْلُوداً، وَ أَسْطَعُهُمْ سُعُوداً، وَ أَطْوَلُهُمْ عَمُوداً، وَ أَرْوَاهُمْ عُوداً، وَ أَصَحُّهُمْ عُهُوداً، وَ أَکْرَمُهُمْ مُرْداً وَ کُهُولاً.

بار رسالت را بر دوش حضرت محمّد (ص) افکند، (همان) رسول گرامی که بدو سروری و درستی (اقوال وافعال) ارزانی شده، پاک و پیراسته است. خداوند این امّت را به خاطر برتری مقام و بلندی شرف و استواری دین او و کامل بودنِ آرمانش سعادت بخشید.
او بی آلایش‌ترین فردِ از آدمیان درهنگامه ولادت، و فروزنده‌ترین ستاره خوشبختی و سعادت است. او بلند پایه‌ترین آنان (در نیاکان) است، و زیباترین آن‌ها در (نسل و) شاخسار، و درست پیمان ترین، و کریم‌ترین آنان در نوجوانی و بزرگسالی است.

صَلاةُ اللَّـهِ لَهُ وَ لِآلِهِ الأَطْهَارِ، مُسَلَّمَةً وَ مُکَرَّرَةً مَعْدُودَةً، وَ لِآلِ وُدِّهِمُ الْکِرَامِ مُحَصَّلَةً مْرَدَّدَةً، مَا دَامَ لِلسَّمَاءِ أَمْرٌ مَرْسُومٌ، وَ حَدُّ مَعْلُومٌ.

درود خداوند ازآن او و خاندان پاکش باد، درودی خالص و پی درپی و مکرّر (برای خود آنان) و برای خاندان بزرگوار و دوست داشتنی آنان، درودی ماندگار و پیوسته، تا وقتی که برای آسمان حکمی مرقوم است و نقش و میزانی مقرّر.

أَرْسَلَهُ رَحْمَةً لَکُمْ، وَ طَهَارَةً لأَعْمَالِکُمْ، وَ هُدُوءَ دَارِکُمْ، وَ دُحُورَ عَارِکُمْ، وَ صَلَاحَ أَحْوَالِکُمْ، وَ طَاعَةً للَّـهِ وَ رُسُلِهِ، وَ عِصْمَةً لَکُمْ وَ رَحْمَةً.

او را فرستاد تا برایتان رحمتی باشد و مایه پاکیزگی اعمالتان و آرامش سرای (زندگی) شما و برطرف شدن نقاط ننگ(ناپسند)تان، و تا مایه صلاح حالتان، و اطاعت شما از خدا و رسولانش، و موجب حفظ شما و رحمتی باشد.

إِسْمَعُوا لَهُ، وَ رَاعُوا أَمْرَهُ، وَ حَلِّلُوا مَا حَلَّلَ، وَ حَرِّمُوا مَا حَرَّمَ.

از او فرمان بَرید؛ و بر دستورش مواظبت ورزید؛ آنچه را حلال دانست، حلال بدانید؛ و آنچه را حرام داشت حرام بشمارید.

وَ اعْمَدُوا - رَحِمَکُمُ اللَّـهُ - لِدَوَامِ الْعَمَلِ، وَ ادْحَرُوا الْحِرْصَ وَ اعْدِمُوا الْکَسَلَ. وَ ادْرُوا السَّلَامَةَ، وَ حِرَاسَةَ الْمُلْکِ وَ رَوْعَهَا، وَ هَلَعَ الصّدُورِ وَ حُلُولَ کَلِّهَا وَ هَمِّهَا.

خدایتان رحمت کند! آهنگ کوششی پیوسته نمایید و آزمندی را از خود برانید و تنبلی را وا نهید. رسم سلامت و حفظ حاکمیت و بالندگی آن را، و آنچه را که موجب دغدغه سینه‌ها (تشویش دلها) و روی آوردن درماندگی و پریشانی به آنهاست، بشناسید.

هَلَکَ - وَ اللَّـهِ - أَهْلُ الإِصْرَارِ، وَ مَا وَلَدَ وَالِدٌ لِلإِسْرَارِ.

بخدا قسم، هلاک گشتند انسان‌هایی که اهل حرص و اصرار هستند، و هیچ پدری فرزندی نیاورد که بتواند آنرا پنهان سازد (عوارض-نیک وبد-اعمال متوجه شماخواهدشد).

کَمْ مُؤَمِّلٍ أَمَّلَ مَا أَهْلَکَهُ! وَ کَمْ مَالٍ وَ سِلَاحٍ أُعِدَّ صَارَ لِلأَعْدَاءِ عَدّ ُهُ وَ عَمَدُهُ!
چه بسیار آرزومندی که در آرزوی چیزی بسر میبرد که مایه هلاک و نابودی اوست! و چه بسیار مال و زادوتوشه که آماده گشته، ولی شمارش (آن مال وثروت وامکانات)نصیب دشمنِ انسان (پس از مرگ صاحبش) می‌شود!

اَللَّـهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ وَ دَوَامُهُ، وَ الْمُلْکُ وَ کَمَالُهُ. لاإِلهَ إِلَّا هُوَ، وَسِعَ کُلَّ حِلْمٍ حِلْمُهُ، وَ سَدَّدَ کُلَّ حُکْمٍ حُکْمُهُ، وَ حَدَرَ کُلَّ عِلْمٍ عِلْمُهُ.

بارخدایا، سپاس همیشگی ترا، و پادشاهی کامل ازآن تو. تو آن خدایی که بجز او خدایی نیست، بردباری او وسیع‌تر از هر بردباری دیگری است، و حکم وفرمان اوست که هر حکم وفرمان دیگر را استحکام و راستی بخشیده، و دانش اوست که هر دانش دیگر را پایین (دون) خود قرار داده است.

عَصَمَکُمْ وَ لَوَّاکُمْ، وَ دَوَامَ السَّلَامَةِ أَوْلَاکُمْ، وَ لِلطَّاعَةِ سَدَّدَکُمْ، وَ لِلإِسْلَامِ هَدَاکُمْ، وَ رَحِمَکُمْ وَ سَمِعَ دُعَاءَکُمْ، وَ طَهَّرَ أَعْمَالَکُمْ، وَ أَصْلَحَ أَحْوَالَکُمْ.

خدا شما را از خطاکاری حفظ کند و از گناهان روگردان سازد، و سلامتی همیشگی بشما ارزانی دارد، و شما را در راه طاعتش استوار و راستین گرداند، و بسوی اطاعت از دستورات اسلام هدایت فرماید، و مورد رحمت خویش قرار دهد، و دعایتان را بشنود (اجابت کند)، و اعمالتان را پاکیزه سازد، و احوالتان را نیکو گرداند.

وَ أَسْأَلُهُ لَکُمْ دَوَامَ السَّلَامَةِ، وَ کَمَالَ السَّعَادَةِ، وَ الآلَاءَ الدَّارَّةِ، وَ الأَحْوَالَ السَّارَّةِ؛ وَ الْحَمْدُ للَّـهِ وَحْدَهُ؛
 
و از او می‌خواهم که سلامتی  شما را جاوید بدارد، و سعادتمندی شما را به کمال برساند، و نعمت‌های خویش را بر شما پی در پی نثار کند، و حالات شما را (در زندگانی) مایه شادمانی قرار دهد؛ و ستایش، تنها سزاوار خداوند است./پایان.

​​​

(نهج السعاده فی مستدرک نهج البلاغه)، ج ۱، ص ۱۰۰ تا ۱۰۳، خ ۲۱ / بحار الانوار، ج ۹، ط قدیم، به نقل از سفینة البحار، ج ۱، ص ۳۹۷)

«آیت الله محمدباقر محمودی»مؤلف کتاب «نَهْجُ السّعادَة فی مُسْتَدْرَکِ نَهج‌ُالبلاغة»این خطبه‌ را ازکتاب «مجموعةٌ اَدبیَّه» تألیف «محمد بن عبدالقاهر شهرزوری موصلی»(متوفی قرن هشتم)که اصالتاً ایرانی است، اخذ کرده است ودر شش باب تنظیم شده است؛ باب اول حاوی خطبه‌ها، باب دوم حاوی نامه‌ها، باب سوم شامل دعاها، باب چهارم حاوی وصیت‌ها، باب پنجم شامل حکمت و کلمات قصار، و باب ششم، حاوی اشعار منسوب به امام علی(ع) است.

این ابواب به دو شیوه موضوعی و تاریخی تألیف شده و مولف کوشیده تا سخنان حضرت علی(ع) را بر اساس زمان تنظیم کند و در انتهای هر بخش، سخنانی که زمان آن مشخص نیست، آورده شده است.
«آیت الله محمدباقر محمودی»مؤلف کتاب «نَهْجُ السّعادَة فی مُسْتَدْرَکِ نَهج‌ُالبلاغة» (۱۳۰۲ش ۱۳۸۵ش) شیراز ، تحصیلات حوزوی را از‌ ۱۹ سالگی در نجف گذراند. وی ۳۳ عنوان تألیف و تحقیق، در ۵۴ جلد درباره اهل بیت نوشته است.

«علامه محمدباقر محمودی» صدها کتاب خطی و چاپی را برای استخراج سخنان امام علی(ع) مطالعه کرده است.
این کتاب در مقایسه با کتب دیگر، گسترده‌ترین کار در جهت جمع‌آوری کلمات امام علی(ع) با ذکر خصوصیات منبع دانسته شده است  که حاوی بیش از شش هزار متن حدیثی بوده  و در سال ۱۳۷۷ش، کتاب برگزیده سال معرفی شده است.​

استادشهید«مرتضی مطهری» با اشاره به کتاب نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة، آن را مشروح‌ترین و جامع‌ترین کتاب در میان کتاب‌هایی دانسته که در پی گردآوری اسناد و مدارک نهج البلاغه بوده‌اند. واین کتاب را کامل‌تر از نهج البلاغه‌ای دانسته که «سید رضی» جمع‌آوری نموده است.

در بخش خطبه‌های این اثر، بیش از ۵۰۰ خطبه، و از جمله خطبه بدون نقطه، با ذکر اسناد مختلف، آورده شده است. بخش نامه‌ها، حاوی نزدیک به ۳۰۰ نامه، و بخش دعاها حاوی ۱۱۹ دعا ست. این کتاب همچنین ۸۱ وصیت را دربردارد. جلدهای ۹ تا ۱۳ کتاب، حاوی کلمات قصار، و جلد ۱۴، شامل اشعار منسوب به امام علی(ع) است. مجموع صفحات این اثر، حدود ۶ هزار صفحه است.