اولین اتومبیل در ایران(توسط مظفرالدین شاه)سال ۱۲۷۹ازفرانسه

​۱۲۲ سال پیش

«اولین اتومبیل درایران» توسط مظفرالدین شاه در سال ۱۲۷۹واردایران شد.

ماجرای ورود اولین خودرو به ایران چه بود؟

اولین بار در آذرماه سال ۱۲۷۹شمسی طی سفر مظفرالدین شاه به اروپا بود که دو اتومبیل با دو شوفر فرانسوی راهی ایران شد.

« اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا» : از۲۴ فروردین ۱۲۷۹ آغاز شد و پس از گذشت حدود هشت ماه، روز ۴ آذر ۱۲۷۹ به پایان رسید.

دراین سفربودکه دو اتومبیل با دو شوفر(راننده) فرانسوی راهی ایران شد.

۱۲۲ سال پیش در چنین روزی، مظفرالدین‌شاه قاجار با دو اتومبیل که آنها را از کمپانی «رنو» خریداری کرده بود، از سفر فرنگ به ایران بازگشت تا ایرانیان را وارد یک دوره تاریخی جدید کند.

« اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا»

​

«کُنتِس بلژیکی »باعث شد تا اولین خودرو به ایران بیاید

 اقتصادنیوز به نقل ازعلیرضا احمدی؛ کارشناس ارشد ایران‌شناسی نوشت:  این اتومبیل‌ها را در پاریس به‌وسیله راه‌آهن و کشتی و از طریق روسیه و دریای خزر به ایران فرستادند. 

مردم به این اتومبیل مظفرالدین شاه «کالسکه آتشی» می‌گفتند. این اتومبیل‌ها سرعتشان از ۴۰ کیلومتر بر ساعت تجاوز نمی‌کرد و ظرفیت آن چهار نفر بود. گویا این دو اتومبیل خریداری ‌شده یکی در میانه راه به علت نقص فنی و مشکلات حمل آن برای همیشه می‌ماند و دیگری در هنگام ترور نافرجام محمدعلی شاه (که در دوشان تپه برای دیدن باغ‌وحش می‌رود) با نارنجک منفجر می‌شود و در پایان بدون اینکه این اتفاق خسارت جانی به‌دنبال داشته باشد محمدعلی شاه با کالسکه به دربار برمی‌گردد. بعد از مظفرالدین شاه احمدشاه قاجار دومین شاه ایران است که اتومبیلی خریداری می‌کند و سومین شاه ایران است که سوارشدن بر آن را تجربه کرده است.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:اولین سفرناصرالدین شاه 

​

«ناصرالدین‌شاه» در طول یازده سال سلطنت خود، سه بار به اروپا سفر کرد. سفر اول در اواخر سال ۱۲۷۸شمسی صورت گرفت و نزدیک به هفت ماه به طول انجامید. سفر دوم در سال ۱۲۸۱ و مدت آن شش ماه و ۲۲ روز بود و بالأخره سفر سوم او در سال ۱۲۸۴ بود و این سفر نیز شش ماه طول کشید.

ناصرالدین‌شاه در اولین سفر   سال ۱۲۹۰ق(۱۲۵۱ شمسی) و به دعوت امپراتور اتریش، فرانسوا ژزف اول، برای بازدید از نمایشگاه بین‌المللی وینه، صورت گرفت که ناصرالدین‌شاه به همراه جمعی از شاهزادگان، درباریان و میرزا حسین‌خان سپه‌سالار از راه روسیه به اروپا رفته و از کشورهای آلمان، بلژیک، انگلیس، فرانسه، سوئیس، ایتالیا، اتریش و عثمانی (ترکیه‌ی امروزی) دیدن کرد./پایان توضیح.

دومین سفر در سال ۱۲۵۷شمسی  و سومین سفر تابستان ۱۲۶۸شمسی دیدن کرد که در آخرین سفر خود از ناوگان جنگی بریتانیا بازدید داشت

حدود یک قرن و ۲۳ سال پیش بود که مظفرالدین شاه موفق شد برای نخستین مرتبه به اروپا سفر کند (تاریخ دقیق سفر او سال ۱۲۷۹ شمسی بود). مظفرالدین شاه به محض ورود به کشور بلژیک با وسیله‌ای تازه به نام اتوموبیل آشنا شد. شاه هر کاری کرد تا این دستگاه تازه وارد را نادیده بگیرد چرا که در آن شرایط خزانه کشور اوضاع رو به راهی نداشت اما سرانجام با قرض گرفتن از بانک انگلیس موفق به خرید ماشین شد.

در یک سفر کوتاه که مظفرالدین شاه با کنتس بلژیکی داشت، سرانجام تسلیم شد و کورمن او را راضی کرد در بازگشت به ایران یکی از این اتوموبیل‌ها را با خود ببرد. بعد از آن، شاه با مدیرعامل شرکت رنو گفتگوهای جالبی داشت و توانست تعدادی دستگاه خودرو وارد ایران کند.

در مکالمه بین شاه و مدیرعامل رنو، ابتدا مظفرالدین سوال می‌کند که هزینه دو دستگاه خودرو چقدر می‌شود و مدیر شرکت بعد از تعظیم‌های فراوان و خوشامد به قبله عالم ایران پاسخ می‌دهد که نخستین خودرو را به صورت رایگان و پیشکش تقدیم شاه خواهد کرد و قیمت اتوموبیل دوم را ۱۶ هزار فرانک و اگر تعداد بیشتری بخواهند با قیمت ۱۵ هزار فرانک تعیین کرد.

مظفرالدین شاه درباره اتوموبیل‌های بعدی سوال می‌کند و مدیرعامل شرکت رنو در آن زمان این گونه پاسخ می‌دهد که اگر شاه به ایران برگردد مسلماً شاهزادگان و سیاستمداران و رجال ایرانی برای خرید خودرو تمایل نشان می‌دهند و به همین خاطر حدود ۱۰۰ دستگاه اتوموبیل در نظر گرفته شده است.

همچنین شاه در جواب دست و دلبازی‌های مدیرعامل کمپانی خاطرنشان می‌کند که ایرانیان عادت به گرفتن چیزی به رایگان ندارند و اگر این اتفاق بیفتد مردم انگ رشوه‌خواری به شاه می‌زنند اما مدیرعامل رنو، شاه را متقاعد می‌کند که اولین خودرو را به عنوان هدیه قبول کنند.

در نهایت در کتاب‌های تاریخی این گونه نوشته‌اند که مظفرالدین شاه یکی از اتوموبیل‌ها را به رایگان دریافت می‌کند و دومی را با همان قیمت ۱۶ هزار فرانک (۴۰۰۰ تومان) می‌خرد. البته چون در آن زمان ایران مجهز به جاده‌های آسفالته نبود، خودروی اول در راه رشت به قزوین خراب می‌شود و در همان جا می‌ماند ولی دومین خودرو با رنگ آبی آسمانی تیره به کاخ گلستان می‌رسد (دو راننده و یک تکنسین به همراه شاه ابتدا به روسیه می‌روند و سپس از آنجا با کشتی به ایران منتقل می‌شوند.)

نحوه کنار آمدن مردم با اتوموبیل

وقتی شاه به فرنگ می‌رفت و با خود وسیله تازه‌ای وارد کشور می‌کرد یا اصولا هنگامی که وسیله تازه‌ای وارد کشور می‌شد، مردم در برابر پذیرش آن مقاومت می‌کردند ولی رفته رفته با زیاد شدن تعداد، وجود آن را می‌پذیرفتند و عاقبت خودرو نیز همین طور شد.

مردم در اولین روزهای ورود خودرو به کشور به میدان مشق یا باغ ملی کنونی می‌رفتند و یکسری لقب هم برای این دستگاه گذاشته بودند (القابی نظیر خر دجال، گردونه بخار، گردونه فرنگی و ارابه شیطان). به اعتقاد مردمان آن دوره صدای ترسناک خودرو به محض روشن شدن مسافران را وارد جهنم خواهد کرد.

​

اتوموبیل مظفرالدین شاه

یکی از راننده‌های مظفرالدین شاه وظیفه داشت که هر روز او را از« ارگ» به «قصر» ببرد و وقتی در مسیر مشغول رفت و آمد بودند، مردم که از دیدن اتوموبیل به وجد می‌آمدند نزدیک شده و سر و صدا راه می‌انداختند.

ماشین تماشا

تماشای جنجال‌ی مردم هنگام عبور شاه از کوچه و خیابان‌ها باعث شد تصمیم بگیرد که کمتراز اتوموبیل استفاده کند.

بعدا مظفرالدین شاه تصمیم گرفت پس از اسب‌سواری یا کالسکه‌سواری توی ماشین دراز بکشد و راننده با سرعتی بسیار کم او را دور دهد.

عطسه ای که کارراخرای کرد(حادثه آفرید)

فرزند مظفرالدین شاه(محمدعلی) بود که بعد از پدر عهده‌دار اداره میراث او شد. خودرویی که شاه در سفر به بلژیک از کمپانی رنو خریداری کرده بود به محمدعلی رسید و وقتی در یکی از روزها قصد داشت سوار خودرو شود و در خیابان‌های تهران به گشت و گذار بپردازد، یکی از نزدیکان او عطسه کرد و شاه تصمیم گرفت با درشکه برود.

یک عطسه ۲ حادثه

به همین خاطر شاه با درشکه رفت و اتوموبیل هم جلوتر از آنها به راه افتاد. دقیقاً در همین روز بود که در خیابان اکباتان امروزی اتوموبیل مورد هدف حمله قرار گرفت و مجلس هم به توپ بسته شد.

اولین واردکننده خودرو چه کسی بود؟

 ​

در دوره‌ای که «احمدشاه» بر ایران حکومت می‌کرد، وزیری به نام «وثوق‌الدوله» تمهیدات ورود اولین محموله خودروهای وارداتی را مهیا کرد.

 نوع اتوموبیل‌هایی که وی وارد کشور کرد «فورد کروکی» بودند و نهایت سرعتی که می‌توانستند حرکت کنند به ۴۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسید.

 ​

«احمدشاه قاجار» به اتفاق «رضاخان میرپنج» وزیر جنگ، و «جان محمدخان امیرعلائی»، آجودان خود.

البته این خودروها(فورد کروکی)فاقد گیربکس(جعبه دنده )بودند

 ​

لی یاکوکا (سمت چپ) درکنار دونالد فری، طراح ارشد فورد موستانگ (سمت راست)

​و به همین دلیل بود که در سطوح ناهموار غیرقابل استفاده می‌شدند و تنها کاربرد آنها در جاده‌های صاف بود. همچنین در مسیرهایی که سطح آنها شیبدار بود، اتوموبیل‌های فورد کروکی ناتوان بودند. از طرف دیگر در مسیرهای سرازیری هم اگر خودرو سنگین می‌بود، می‌بایست برخی از مسافران پیاده می‌شدند تا فشار زیادی روی ماشین نیاید.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:اولین اتوبوس درایران(درشهررشت ترددمی کرد)

این اتوبوس  توسط معین‌التجار خریداری شد. هم زمان با جنبش مشروطه، مرحوم حاج ‌محمدحسن تقی معروف به «معین‌التجار» تاجر سرشناس بوشهری در عهد قاجار اتوبوسی را که یک تاجر بلژیکی از راه باکو – انزلی به رشت وارد کرده بود

اولین خودروهای وارداتی چه مشخصاتی داشتند؟

خودروهای امروزی به کمک دینام و باتری استارت می‌خورند و روشن می‌شوند در حالی که نخستین خودروهای وارداتی در زمان احمدشاه نه دینام داشتند و نه باتری و به همین خاطر دارندگان آنها مجبور بودند قبل از سوار شدن هندل بزنند تا اتوموبیل روشن شود. همچنین جالب است بدانید که این دستگاه‌های تازه وارد بوق برقی نداشتند و برای روشن شدن چراغ‌ها نیاز به کبریت بود.

متاسفانه اولین خودروهای وارداتی نه بخاری برای زمستان داشتند و نه کولری برای تابستان و از نظر امکانات رفاهی صفر و فقیر محسوب می‌شدند. یکی دیگر از بدبختی‌های رانندگان کوچه‌ها و جاده‌های خاکی بود که هم باریک بودند و هم تنگ و تا موقعی که خودرو از آنها عبور کنند، راننده پیر می‌شد.

شاید باورتان نشود اما اوایلی که خودرو وارد ایران شده بود باید برای داشتن یکی از آنها بین ۳۰۰ الی ۳۵۰ تومان هزینه می‌کردید. همچنین ویژگی خوبی که خرید خودرو در آن زمان داشت قسطی بودن بود (خریداران یک پنجم قیمت را پرداخت می‌کردند و الباقی را اقساطی درازمدت).

حتی در آن دوره هم خودروهای گران‌قیمت حضور داشتند و گران‌ترین اتوموبیلی که اشراف می‌توانستند بخرند، گراهام پیچ با قیمت ۲۵۰۰ تومان بود. از جمله آپشن‌های این خودرو می‌توان به مقادیر زیادی لوازم یدکی، یک جعبه آچار، یک تلمبه باد و چراغ سیار اشاره کرد.

همچنین نکته جالب ماجرا جوایزی بود که شرکت‌های خودروسازی به خریداران وعده می‌دادند. این جوایز شامل ساعت مچی یا بغلی، فندک و کت چرمی، قوطی سیگار، تسبیح یا جا کلیدی می‌شد و از بین تمام آنها جایزه کت چرمی یا بارانی محبوبیت بیشتری داشت زیرا رانندگان می‌توانستند با پوشیدن آنها به دیگران فخرفروشی کنند.

​

اتوموبیل در دوره پهلوی

​

وقتی رضاشاه قدرت را به دست گرفت و حتی تا هنگامی که کشور به دست روسیه و انگلیس اشغال نشده بود، اتوموبیل به عنوان کالایی لوکس و تجملی خرید و فروش می‌شد. از جمله کسانی که توانایی خرید خودرو داشتند می‌توان به اقشار ثروتمند، درباریان صاحب نفوذ، سفرا و نمایندگان خارجی آنها اشاره کرد.

​

اتوموبیل محمدرضاشاه

​

محمدرضا پهلوی که بعد از رضاشاه تکیه بر تخت شاهنشاهی زد، تبدیل به یکی از بزرگترین کلکسیونرهای اتوموبیل در جهان شد. خودروهای پارکینگ شاه به هزار دستگاه می‌رسید که از برندهای معروفی نظیر فراری، لامبورگینی، کانتاش، رولز رویس و مرسدس بنز، آلفا رومئو، کادیلاک، فورد، بی ام و و کرایسلر خریداری شده بود.

اولین کارخانه اتومبیل سازی درایران

​

خودروسازی در ایران

​

صنعت خودروی ایران را با مونتاژ چند خودروی خارجی در ۱۳۳۵ شمسی راه اندازی شد و سپس موفق شدند محصولات خارجی را در کشورمان بومی‌سازی نمایند و در این صنعت به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین یکی از تجار معروف آن زمان به نام «جعفر اخوان» توانست نمایندگی شرکت جیپ آمریکا را به دست آورد.

​

«جعفر اخوان» اولین کسی بود که دست به مونتاژ خودرو در ایران زده بود و قطعات خودرو جیپ آمریکایی را سر هم می کرد و می فروخت. بعدها کار او به مونتاژ و نیز تولید برخی قطعات خودرو شولت، بیوک، جیپ آریا و شاهین نیز کشیده شد و شالوده صنعت خودروسازی در ایران نهاده شد و اغلب این خودروها را هم بصورت قسطی می فروخت.

​

در سال ۱۳۳۸ بود که «جعفر اخوان» کارخانه‌ای در ۹ کیلومتری جاده مخصوص کرج تأسیس کرد و به مونتاژ جیپ ویلیز اقدام نمود. آنها نام این خودرو را به جیپ شهباز تغییر دادند و راهی بازار کردند. همچنین از وقتی که وضعیت جاده‌ها بهبود یافت، خودروهای دو دیفرانسیل در ایران محبوب شدند. ایران خودرو از سال ۱۳۴۱ فعالیت خود را آغاز کرد و سه سال بعد شرکت خودروسازی سیتروئن راه اندازی شد.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:«پدرخودروسازی درایران» شدمنفورانقلابیون

شرکت جیپ در سال ۱۳۴۶ تعدای خودرو رامبر به امرای ارتش داد. با بالاگرفتن اعتراضات منتهی به وقوع انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷، ارتش سوار بر جیپ وارد خیان ها شد و مردم خشمگین، جعفر اخوان و جیپش را بخشی از «ماشین سرکوب» رژیم شاه به حساب آوردند.

به واسطه همین عوامل، زمین زدن شرکت جیپ که مطابق ساختار جدید شرکت « جنرال موتوز ایران» نامیده می شد تبدیل به یکی از اهداف اساسی و نمادین انقلابیون شد. در  دی و بهمن ۵۷ کارگران این شرکت به مدت ۴۵ روز دست به اعتصاب زدند.  جعفر اخوان از کشور خارج شد، مدیریت کارخانه استعفاء کرد.

توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:البته از«محمود خیامی»بعنوان  «بنیان‌گذار شرکت ایران‌خودرو» (پدر خودروسازی ایران) یاد می‌شود.

مظفرالدین  قاجار چگونه با اتومبیل آشنا شد؟

مظفرالدین شاه در اولین سفر خود به اروپا در سال ۱۲۷۹ شمسی به کشور بلژیک رفت و در آنجا با اتومبیل آشنا شد.  شاه قاجار دوست داشت اتومبیل را با خودش به ایران بیاورد و برای همین با مدیر کمپانی رنو در این باره وارد گفتگو شد:

شاه: دو دستگاه را با ما چند حساب می‌کنید؟

مدیر کمپانی پس از تعظیم و عرض ادب خطاب به پادشاه ایران می‌گوید:

ـ اتومبیل اول رایگان و اتومبیل دوم ۱۶۰۰۰ فرانک و اتومبیل‌های بعدی هر کدام ۱۵۰۰۰ فرانک فرانسه.

شاه: مگر اتومبیل های بعدی در کار است؟

مدیر کمپانی: ما حدود ۱۰۰ دستگاه اتومبیل برای صدور به ایران در نظر گرفته‌ایم، زیرا مسلم می‌دانیم به محض بازگشت اعلیحضرت به ایران، عده زیادی از شاهزادگان و بزرگان و سیاستمداران و رجال ایرانی خواهان خرید اتومبیل خواهند شد.

شاه: ما عادت نداریم از بیگانگان چیزی به رایگان بگیریم خواهند گفت که رشوه گرفته‌ایم!

 مدیر کمپانی: نخیر؛ قربان امکان ندارد. استدعا دارم اولین اتومبیل را به عنوان کادو قبول نمایید.

عاقبت کمپانی رنو یک اتومبیل به وی هدیه داد و اتومبیلی دیگر را با قیمت ۱۶۰۰۰ فرانک یا ۴۰۰۰ تومان به شاه فروخت. این اتومبیل‌ها نفت سوز بودند و به همراه دو راننده و دو تکنسین با قطار به روسیه و سپس با کشتی به ایران منتقل شدند.

سرنوشت ۲ اتومبیل مظفرالدین شاه

جعفر شهری در کتاب «تاریخ ایران» نوشت: مظفرالدین شاه در سال ۱۲۷۹ دو رنو را از فرانسه و از راه آب و خشکی راهی ایران کرد، می‌گوید یکی از این اتومبیل‌ها هیچ‌گاه وارد ایران نشد چرا که در مسیرش و هنگام حمل و نقل دچار نواقصی شده و در راه ماند. خودروی دیگر نیز در واقعه‌ ترور نافرجام محمدعلی شاه در دوشان‌تپه منفجر شده و از بین می‌رود.

سومین اتومبیل درایران

پس از این دو، خودرویی که برای احمدشاه از اروپا خریداری شد به عنوان سومین اتومبیل وارد شده به ایران شناخته می‌شود.

صنعت خودروسازی در ایران چگونه آغاز شد؟

اولین شرکت تولیدکننده خودرو که «فیات ایران» بود در سال ۱۳۳۲ تأسیس شد ولی تولید اولین محصولات این شرکت که فیات ۱۱۰۰ نام داشت در سال ۱۳۳۹ انجام شد و  شرکت جیپ ایران (پارس خودرو) که در سال ۱۳۳۶ تأسیس شده بود در سال ۱۳۳۸ اولین خودروی تولیدشده در ایران را که جیپ شش سیلندر کالسکه‌ای بود تولید کرد.

در سال ۱۳۳۸ شرکت تولید خودروی ایران (مرتب خودرو) تأسیس شد. این شرکت هم در سال ۱۳۴۲ اولین محصولات خود را که انواع مدل‌های «لندروور» بود تولید می‌کرد. در سال ۱۳۴۱ ایران ناسیونال «ایران خودرو» تأسیس و در سال ۱۳۴۵ اولین خودروی همه‌گیر تولید داخل یعنی پیکان تولید شد. در سال ۴۷ بیش از ۱۲ هزار دستگاه پیکان در ایران ساخته شد در حالی که تیراژ تولید بقیه خودروهای حداکثر از ۲۰۰۰ دستگاه تجاوز نمی‌کرد.  این روند همچنان ادامه داشت تا سال ۱۳۵۱ حدود ۱۲۰ هزار دستگاه پیکان ساخت ایران در خیابان‌های تهران و دیگر شهرستان‌ها تردد می‌کردند. این تعداد در سال ۵۷ و پیش از انقلاب اسلامی با رشد نسبتا زیادی به بیش از ۴۳۲ هزار دستگاه در سال ۱۳۵۷ رسید.