محاسبات روزها وماه های سال درقرآن/چراعیدتحویل سال صدسال بعدراساعت ودقیقه رامحاسبه می کننداما"ماه رمضان"رانمی توانند!؟

محاسبات روزها وماه های سال درقرآن

 هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ ۚ مَا خَلَقَ اللَّـهُ ذَٰلِکَ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ یُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ ﴿٥﴾ إِنَّ فِی اخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللَّـهُ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَّقُونَ ﴿٦﴾یونس 

توضیحات مدیریت سایت-پیراسته فر:دراینجامیخواهیم بررسی کنیم که باتوجه به اینکه همه کواکب-ماه وخورشید-درمدارمعینی می گردند ،بطوریکه میتوان عیدنوروزصدسال آینده را میتوان محاسبه کرد که درچه روزی وچه ساعتی ودرچه دقیقه ای «تحویل سال»است،چرانمیتوانند،ماه های قمری«ماه رمضان» ویا ذیحجه را حساب کرد!؟

وقتی درآستانه ماه رمضان قرارمیگیریم تیم های مختلف استهلال مشغول به «رصد» ماه می شوند ونیر برای «عیدفطر»..درسالهای پیش  هواپیماهایی برای پرواز -گشتن بدنبال ماه- به این معضل اختصاص می دادند!

​

خداوندجهان را بر اساس نظام زمانی دقیق تنظیم کند تا کار محاسبه زمان بر مردم آسان شود . از این جهت در یک جا فرمود که خداوند نظام زمان را بر اساس سال و دوازده ماه که چهار ماه آن ماه حرام است ، تنظیم کرده است :  إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کتَابِ اللَّهِ یوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَهٌ حُرُمٌ
خداوند شب و روز را برای دانستن زمان سنوات و محاسبه قرار داده است :  وَجَعَلْنَا اللَّیلَ وَالنَّهَارَ آیتَینِ فَمَحَوْنَا آیهَ اللَّیلِ وَجَعَلْنَا آیهَ النَّهَارِ مُبْصِرَهً لِتَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکمْ وَلِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ.

​

 سال قمری ده روز از سال شمسی کمتر و به جای ۳۶۵ روز دارای ۳۵۵ روز است . این امر باعث می شود که ماه های قمری در طول سال گردش داشته باشد، به این معنا که در هر ۳۶ سال یک بار سال قمری به طور کامل در طول فصول سال به گردش درآید.

وَالْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّى عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدیمِ؛ و براى ماه منزلگاه هایى قرار دادیم، (و هنگامى که این منازل را طى کرد) سرانجام بصورت شاخه کهنه - قوسى شکل و زرد رنگ - درخت خرما باز گردد (و دوباره به تدریج کامل شود)

کالعرجون القدیم چیست؟
عرجون از ماده انعراج به معنى اعوجاج و انعطاف گرفته شده ،علمای عرب عرجون را ماده عرجن می دانند،بمعنای«پایه شاخه» اى است که کج مى شود و بر درخت خرما باقى مى ماند-چیز کهنه-می دانند.

​

آنطوری که لغت شناسان گفته اند آن قسمت از خوشه خرماست که به درخت اتصال دارد،پایه  خوشه خرما به صورت چوب قوسى شکل زرد رنگى است که به درخت متصل است و نوک آن مانند جارو است، و دانه هاى خرما به نخهاى آن متصلند، هنگامى که خوشه نخل را مى برند آن پایه قوسى شکل بر درخت باقى مى ماند که وقتى مى خشکد و پژمرده مى شود کاملا به هلال قبل از محاق مى ماند زیرا همانگونه که هلال آخر ماه که در جانب مشرق آسمان نزدیک صبحگاهان ظاهر مى شود خمیده و پژمرده و زرد رنگ و نوکهاى آن رو به پائین است، عرجون قدیم نیز همین گونه است.

از نظر هلالى بودن چوب خوشه خرما، از نظر زرد رنگ بودن، از نظر پژمردگى، از نظر تمایل نوک قوس آن به طرف پائین، و از نظر قرار گرفتن در میان توده سبز رنگ شاخه هاى درخت نخل که بى شباهت به قرار گرفتن هلال آخرین شب در میان آسمان تیره رنگ نیست.
و توصیف آن به قدیم اشاره به کهنگى آن است زیرا هر قدر این شاخه ها کهنه تر مى شود باریکتر و پژمرده تر و زرد رنگ تر مى شود و شباهت بیشترى به هلال آخر ماه پیدا مى کند

نه  خورشید  ماه،هر کدام از آنها در مسیرومدار گردش می کنند،هیچکدام ازهم سبقت نمی گیرند (لَا الشَّمْسُ یَنْبَغِی لَها أَنْ تُدْرِکَ الْقَمَرَ وَ لَا اللَّیْلُ سابِقُ النَّهارِ وَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ).
«خورشید» دَوَران خود را در برجهاى دوازدهگانه در یک سال طى مى کند، «کُره ماه» نیزمنزلگاههاى خویش را در یک ماه طى مى کند،این حرکت،منظم و دایمی است.

شناور بودن خورشید و ماه در فلکهاى خود (کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ)منظور از شناور بودن خورشید در فلک خود ،حرکت آن همراه با منظومه شمسى و همراه با کهکشانى است که در آن قرار دارند.

«یسبحون» از ماده سباحت،که دراینجا اشاره به حرکت سریع کرات آسمانى است،که خداوند آنهارا موجودات عاقلى دانسته که با سرعت به گردش خود ادامه مى دهند واین فرمانبری واطاعت« عبادت -تسبیح»پروردگار تلقی شده است.

همه موجودات عالم(نباتات وجمادات) دارای شعورند.

خداوند متعال می فرماید:« أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبیحَهُ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِما یَفْعَلُون‏. آیا ندیدى تمام آنان که در آسمانها و زمینند براى خدا تسبیح مى‏کنند، و همچنین پرندگان به هنگامى که بر فراز آسمان بال گسترده‏اند؟! هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را مى‏داند؛ و خداوند به آنچه انجام می دهند داناست» (نور۴۱)

«تسبیح آگاهانه»دارند، خداوند  از علم آنها به تسبیح و صلاه(نماز)شان خبر داده است.

افزون باشعور بودن همه موجودات عالم ، مختار بودن آنها نیز قابل استفاده است. خداوند متعال می فرماید:« وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ . و تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند، از روى رغبت یا از روى کراهت ، در برابرِ(فرمان) او تسلیمند، و همه به سوى او بازگردانده مى‏شوند» (آل‏ عمران۸۳)

« ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعینَ. سپس به آفرینش آسمان پرداخت، در حالى که به صورت دود بود؛ به آن و به زمین گفت : بیایید خواه از روى اطاعت و رغبت و خواه از روی اکراه و بی رغبتی ! آنها گفتند: ما از روى طاعت و رغبت مى‏آییم.» (فصلت۱۱)

​

«منازل» چیست؟

وَالْقَمَرَ قَدَّرْناهُ مَنازِلَ حَتَّى عادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدیمِ؛ و براى ماه منزلگاه هایى قرار دادیم، (و هنگامى که این منازل را طى کرد) سرانجام بصورت شاخه کهنه - قوسى شکل و زرد رنگ باز گردد (ومجدد این فرآیندادامه می یابد)

​

​​

منظور از منازل همان منزلگاههاى بیست و هشتگانه اى است که ماه قبل از محاق و تاریکى مطلق طى مى کند، زیرا هنگامى که ماه، سى روز تمام باشد تا شب بیست و هشتم در آسمان قابل رؤیت است، ولى در این شب بیست و هشتم به صورت هلال بسیار باریک زرد رنگ و کم نور و کم فروغ در مى آید، و در دو شب باقیمانده قابل رؤیت نیست که آن را محاق مى نامند البته در ماههایى که بیست و نه روز است تا شب بیست و هفتم معمولا ماه در آسمان دیده مى شود، و دو شب باقیمانده محاق است.
این منزلگاهها کاملا دقیق و حساب شده است، به طورى که منجمان از صدها سال قبل مى توانند طبق محاسبات دقیقى که دارند آن را پیش بینى کنند! این نظام عجیب به زندگى انسانها نظم مى بخشد، و یک تقویم طبیعى آسمانى است که با سواد و بی سواد توانایى خواندن آن را دارد، بطورى که اگر انسان کمى دقت و ممارست در وضع ماه در شبهاى مختلف کند مى تواند با نگاه کردن وضع آن را دقیقا و یا تقریبا بداند آن شب کدام شب از ماه است (و ما این امر را آزموده ایم).
زیرا در آغاز ماه نوکهاى هلال رو به طرف بالا است، و تدریجا بر حجم ماه افزوده مى شود تا هفتم که نیمى از دایره کامل ماه آشکار مى شود و باز بر آن افزوده مى شود تا چهاردهم که به صورت بدر کامل در مى آید.
از آن به بعد از سمت پائین ماه کم مى شود تا بیست و یکم که باز به صورت نیم دایره در مى آید، همچنین از آن کاسته مى شود تا شب بیست و هشتم که به صورت هلال ضعیف کمرنگى در مى آید که نوکهاى آن رو به طرف پائین است.
آرى اساس زندگى انسانها را نظم تشکیل مى دهد، و نظم بدون تعیین دقیق زمان امکان پذیر نیست، و خداوند این تقویم دقیق ماهانه و سالانه را در آسمان براى همین هدف قرار داده است.

«هُوَ الَّذی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیاءً وَ الْقَمَرَ نُوراً وَ قَدَّرَهُ مَنازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنینَ وَالْحِسابَ ما خَلَقَ اللَّهُ ذلِکَ إِلاَّ بِالْحَقِّ یُفَصِّلُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ؛ او کسى است که خورشید را روشنایى، و ماه را نور قرار داد و براى آن منزلگاه هایى مقدّر کرد، تا عدد سالها و حساب (کارها) را بدانیدکه خداوند آنها را جز بحق نیافریده او آیات خود را براى گروهى که براین علوم آشناهستند، شرح مى دهد».

***

اولین تقویم

تقویمی که امروز از آن استفاده می‌کنیم، جزو دقیق‌ترین گاهشماری‌های جهان است. این تقویم که 125 سال (و نه 1388 سال) بیشتر عمر ندارد، در طول عمر خود فراز و نشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشته است.

تقویم هجری شمسی را نخستین بار عبدالغفارخان نجم‌الدوله استخراج کرد. او عبارت 1264 شمسی را در حاشیه تقویم سال 807 جلالی مطابق 3-1302 هجری قمری ذکر کرد و از آن تاریخ به بعد، تقویمی را در ایران رایج کرد که اساس آن شمسی و مبداء آن هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از مکّه مکرمه به مدینه منوره باشد. البته تقویمی که او نوشت، به تقویم هجری شمسی برجی معروف است که اصول آن به قرار زیر است:

​

 مبداء آن، اول فروردین ماه سال شمسی هجرت پیامبر اسلام از مکّه مکرمه به مدینه منوره است که 119 روز قبل از اول محرم سال اول هجری قمری و مطابق با روز جمعه 19 مارس 622 میلادی است.

 لحظه تحویل سال مقارن با عبور مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری است، وقتی‌که خورشید از نیم‌کره جنوبی وارد نیمکره شمالی آسمان می‌شود. این لحظه که اول برج حمل نامیده می‌شود، نوروز نامیده می‌شود و همیشه ‌بر روز اول بهار منطبق است.

 سال هجری شمسی برجی از نوع سال شمسی حقیقی است، یعنی مدت زمان دو عبور متوالی مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری. مدت متوسط آن 365 شبانه‌روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 2/45 ثانیه اندازه‌گیری شده؛ اما مدت سال شمسی حقیقی ثابت نیست و بر اثر تغییر تعدادی از پارامترهای نجومی، تغییر می‌کند.

مدت سال شمسی حقیقی در دوره‌ای50 ساله (1385-1335هـ.ش ) بین 365 شبانه‌روز و 5 ساعت و 42 دقیقه تا 365 شبانه‌روز و 6 ساعت و 4 دقیقه در تغییر بوده است. توجه داشته باشید این مقدار متفاوت با سال نجومی است که زمین یک دور کامل به دور خورشید می‌گردد و مقدار آن 365.2564 شبانه‌روز معادل 365 شبانه‌روز و 6 ساعت و 9 دقیقه و 10 ثانیه است.

 این تقویم شامل دوازده ماه حقیقی به نام« بُرج » است که به نام 12 صورت‌فلکی قدیمی منطقه‌البروج که خورشید هر سال از آن‌ها عبور می‌کند، نام‌گذاری شده است. از حدود 20 قرن قبل از آن، منجمان دایره‌البروج را به 12 برج مساوی قرارداری تقسیم کرده بودند که اغلب متفاوت از آن صورت‌فلکی‌ای است که خورشید در آن به سر می‌برد.

ضمن آن‌که به دلیل حرکت تقدیمی زمین، محور زمین هر 25800 سال یک بار در آسمان دور می‌زند و برج‌ها در این بازه زمانی یک دور کامل روی تمام صورت‌های فلکی گردش می‌کنند (همین حرکت موجب تفاوت بین سال شمسی حقیقی و سال نجومی است).

 از سوی دیگر، به دلیل حرکت ظاهری غیریکنواخت مرکز خورشید در آسمان، طول هر برج از 29 تا 32 روز متفاوت بود و همانند ماه قمری، گاه پیش می‌آمد که طول یک برج از سالی به سال دیگر تغییر کند. هر 4 یا 5 سال یک‌بار نیز مجموع طول سال به 366 شبانه‌روز می‌رسید و به « سال کبیسه »می‌شد.

تقویم هجری شمسی برجی در آغاز رسمی نبود و تنها در تقویم‌های قدیمی و در امور گمرکات و مالیّه ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ تا آن‌که در سال 1328 هجری قمری / 1288 هجری شمسی، میرزا عبدلحسین‌خان شیبانی وحیدالملک، نماینده تهران در مجلس شورای ملّی، طرحی با موضوع قید تاریخ کلیه معاملات و مبادلات مشترکه عمومی را از تاریخ قمری به هجری شمسی برجی پیشنهاد کرد. این پیشنهاد در دوره دوم مجلس شورای ملی ایران در ماده 3 قانون محاسبات عمومی، مصوّب 21 صفر 1329 / 2 حوت 1289 پذیرفته شد و تقویم هجری شمسی بُرجی به عنوان مقیاس رسمی زمان در محاسبات دولتی تصویب شد.

تقویم هجری شمسی
در اواخر سال 1303 هجری شمسی بُرجی، جمعی از نمایندگاه دوره پنجم مجلس شورای ملی ایران، طرحی را پیشنهاد کردند که نام برج‌های عربی متداول در تقویم بُرجی به نام‌های فارسی تبدیل شود و نام سال‌ها در دوره دوازده‌حیوانی رایج نیز متروک شود. پس از بحث‌های فراوان، بالاخره در جلسه 148 مجلس شورای ملی ایران در شب سه‌شنبه 11 فروردین 1304، قانون تبدیل بروج به ماه‌های فارسی از نوروز 1304 شمسی به تصویب رسید و تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی کشور پذیرفته شد./اسفند ۱۳۸۸خبرآنلاین

***

۱۰۰گروه استهلال-زمینی

به همراه کارشناسان موسسه ژئوفیزیک و یکی از اعضاء هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ، سفری در پهنه آسمان در پیش است. سفری طولانی هم از لحاظ مسافت و هم از نظر وسعت. البته علت این سفر تکمیل گزارشات گروههای زمینی استهلال - که حدود ۱۰۰ گروه را شامل می شوند- است.

کارشناس موسسه ژئوفیزیک قبل از پرواز پیش بینی می کرد که هلال ماه شوال در جنوب کشور دیده می شود و البته همان هم شد و همینطور پیش بینی وی در مورد احتمال کم رویت هلال در شمال کشور.

مسیر، از تهران به سمت دشت کویر و سپس به سمت نطنز و خرم آباد و حوالی دزفول پایان می پذیرد.

15:20 توجیهات و آخرین موارد توسط سرپرست گروه گوشزد می شود و پس از مرور نکات فنی میان کارشناسان و خلبان های پرواز، تجهیزات همراه کنترل می شود تا در زمان مورد نیاز مشکلی به وجود نیاید.

دقایقی بعد هواپیما آماده سوار شدن است و مسیر با طول 55 شرقی و عرض 35 شمالی با سمت 245 درجه به عنوان خط سیر آن اعلام می گردد تا در آخرین روز ماه مبارک رمضان برفراز آسمان ایران به استهلال بپردازیم.

ساعت که از 17 می گذرد کم کم کارها شکل دقیق تر و بهتری به خود می گیرد و کارشناسان با استفاده از سیستم های شبیه ساز رایانه ای و وسایل جغرافیایی مختص این اقدامات، به کار خود مشغولند.

آفتاب که غروب کرد هر لحظه ، اهمیت خاص و ویژه ای پیدا می کند. اینجا هر لحظه حائز اهمیت است و ثانیه ها دقت بیشتری را برای سپری شدن طلب می کنند. همین مسئله باعث می شود تا افطار آنهم در ارتفاع 37 هزارپایی با تاخیر همراه باشد.

ساعتی از فعالیت جدی همراهان پرواز گذشته و دقت زیاد برای دیدن نشانه عید فطر باعث شده است تا حاضران کمی خسته شوند اما کار بدون هیچ خللی ادامه می یابد و انبوه ابرهایی که در آسمان دیده می شود، عملا رویت هلال را غیرممکن می سازد .

بیش از دوساعت از پرواز سپری شده و نتیجه نگرفتن از این فعالیت سخت موجب شد تا علائم خستگی و این حضور طولانی در هواپیما بیشتر مشهود شود.

هواپیماها باز میگردند و شرایط نامساعد جوی خستگی را بر دوش آنها به جا گذاشته و همه نگاهها به چشم گروههای زمینی است.

پس از مشخص شدن عدم امکان قطعی رویت هلال، پرواز در ساعت 19:30 و در میان بحث گرم کارشناسان و علاقه آنها برای مشخص شدن نتایج گروههای استهلال زمینی، پایان می پذیرد./ ۱ آبان ۱۳۸۵( ٢٩ رمضان ١٤٢٧)

***

باهواپیما «بدنبال ماه»

در ستاد استهلال اقداماتی انجام شده که در سطح دنیا بی‌نظیر است و بعضی برای اولین بار ابداع شده و بعضی‌ از آن‌ها ممکن است کار اولش در جای دیگر دنیا انجام شده باشد ولی موفقیت ستاد بیشتر بوده است. به عنوان مثال، در برخی موارد ممکن است به‌دلیل وجود گرد و غبار بسیار شدید و یا ابرهای متراکم در آسمان کشور، رصد برخی هلال‌های مهم (به‌خصوص هلال رمضان و شوال) با مشکل مواجه شود. در چنین اوقاتی، گروهی از رصدگران متبحر با استفاده از پرواز هوایی، رصد را بر فراز ابرها انجام می‌دهند! رصد با هواپیما، اولین بار در کشور اردن آزمایش شد که ناموفق بود، اما در ستاد استهلال ایران،‌ رصد با هواپیما انجام و هلال ماه رؤیت شد و گزارش‌های موفقی هم داشتیم.
البته این روش رصد به تنهایی مبنای تصمیم‌گیری برای زمان آغاز ماه قمری جدید نیست و گزارش رصدگرانی که در روی زمین به رصد می‌پردازند نیز مکمل آن خواهد بود.

۱۵​​​​​​​۰گروه استهلال

یک‌صد و بیست تا یک‌صد و پنجاه گروه رصدگر برای رؤیت هلال ماه در ستاد استهلال دفتر رهبری مشغول انجام وظیفه هستند که هم از نظر کمّی و هم از نظر علمی، با کشورهای دیگر -مانند عربستان صعودی که در آن هفت گروه برای رصد اقدام می‌کنند- قابل مقایسه نیست.

این ۱۵​​​​​​​۰ گروه ورزیده، به تلسکوپ و دوربین‌های دوچشمی مجهز می‌شوند و برای رؤیت هلال ماه، در سخت‌ترین نقاط کشور از قله‌ی برخی کوه‌ها گرفته تا بالای ابرها (در رصد با هوپیما) مشغول رصد می‌شوند. آنان، در لحظاتی که ملت شریف ایران منتظر اعلام زمان عید فطر یا آغاز ماه مبارک رمضان هستند.

استهلال ماه نو، فقط مختص به رمضان و شوال نیست. جالب است بدانید که این کار برای تمام ماه‌های قمری انجام می‌شود! هم بنا بر جنبه‌ی شرعی و هم از نظر اهمیت زمان آغاز هر ماه قمری و هم از حیث دستاوردهای علمی آن، این عمل هر ماه و مستمراً تکرار می‌شود. اگر دانشمندان و منجمان ما می‌توانند در کنفرانس بین‌المللی استهلال که چندی پیش در ابوظبی برگزار شد، به آقای یالوب (یکی از دانشمندان این رشته که صاحب معیار است) بگویند که ما در ایران، چهل  رصد انجام دادیم که این 40 رصد، نقض‌کننده‌ی معیار شما است و معیار شما مشکل دارد، این به پشتوانه کار بزرگی است که  به صورت ماهانه در ستاد استهلال انجام می‌شود./علیرضا بوژمهرانی/ ۱۷ شهریور ۱۳۹۶(١٧ ذوالحجه ١٤٣٨)

معاون هماهنگ‌کننده‌ی آشیانه خودش شخصا هدایت هواپیمای فالکن 50 را به عهده گرفت.

تا سوار شدیم آقای مهرانی و دو نفر دیگر دوربین‌های دوچشمیِ رصدشان را درآوردند و یک نفر دیگر هم لپ‌تاپش را روشن کرد. جی‌پی‌اس را به آن متصل کرد تا از طریق نرم‌افزار، زوایای مربوط به دیده‌شدنِ هلال را بررسی کند. خود آقای مهرانی هم دوربین عکاسی‌اش را درآورد و عکس‌هایی از آخرین هلال ماه رمضان نشانم داد. عکس‌هایی که شب قبل در اصفهان گرفته بود.....

حدود 15 دقیقه از 20 دقیقه‌ای که وقت داشتیم هلال را ببینیم گذشته بود. هرچند آقای مهرانی با قاطعیت می‌گفت: گزارش‌ها همه می‌گویند فردا عید است ولی دوست داشتیم ما هم هلال را...

یک‌دفعه صدایِ فریاد مهرانی بلند شد: دیدمش. هلال را دیدم... الله‌اکبر... الله‌اکبر.

همه هول شدند. حتی خلبان. همه سعی می‌کردند چیزی را که مهرانی دیده بود ببینند. تا به حال این‌قدر برای دیدن یا شنیدن خبرِ «دیدن ماه» خوشحال نشده بودم. مهرانی دوربین را چسبانده بود به چشمش و حرف می‌زد: هنوز دارم می‌بینمش. دقیقاً روبرو. تصویرش داره شارپ‌تر می‌شه. فخار تو ندیدی؟ رحیمی تو چی؟ و آنها مشغول بودند. بعدتر گفتند یک چیزهایی دیده بودند ولی جرأت نکرده‌اند بگویند، چون استهلال برای آدم توهم ایجاد می‌کند. اما آقای مهرانی با تجربه‌تر از آن بود که سه‌دقیقه‌ی تمام دچار توهم شده باشد!

وقتی داشت دوربین را با رحیمی عوض می‌کرد، حس کنجکاوی‌ام گل کرد و افق را با دوربین نگاه کردم. هرچه‌قدر دقیق شدم چیزی ندیدم. یعنی اصلاً تمرکز نداشتم. دستم می‌لرزید و تصویِر جلوی چشمم تکان می‌خورد. تازه برایم معلوم شد که این کار چقدر تجربه می‌خواهد.

آقای مهرانی از خلبان خواست تا از طریق بیسیم به ستاد استهلال خبر رؤیت را بدهد. هرچند دیدن هلال مختص گروه ماه نبود ولی شور و نشاط زیادی همان بالا بین‌مان افتاد.../۲۱ شهریور ۱۳۸۹ سایت فردا وسایت حوزه علمیه

***

۲۰۰تیم استهلال -رؤیت ماه

​

عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری با اشاره به اینکه از غروب 29رمضان بیش از 200 تیم در سراسر کشور به رصد خواهند پرداخت، خاطرنشان کرد: گروه‌های استهلال در ارتفاعات شمال شرق کشور، سراوان، سیستان، چابهار، لامرد در جنوب شیراز، اهواز، دزفول و کردستان، ارتفاعات شیرکوه، دماوند، توچال و... مستقر خواهند شد.مهندس سید محسن قاضی میرسعید، عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری در گفت‌وگو با روزنامه همشهری/۱۶ مرداد ۱۳۹۲ایسنا

***

هواپیمای نظامی حامل منجّمین ایرانی!

در ستاد استهلال اقداماتی انجام شده که در سطح دنیا بی‌نظیر است و بعضی برای اولین بار ابداع شده و بعضی‌ از آن‌ها ممکن است کار اولش در جای دیگر دنیا انجام شده باشد ولی موفقیت ستاد بیشتر بوده است. به عنوان مثال، در برخی موارد ممکن است به‌دلیل وجود گرد و غبار بسیار شدید و یا ابرهای متراکم در آسمان کشور، رصد برخی هلال‌های مهم (به‌خصوص هلال رمضان و شوال) با مشکل مواجه شود. در چنین اوقاتی، گروهی از رصدگران متبحر با استفاده از پرواز هوایی، رصد را بر فراز ابرها انجام می‌دهند! رصد با هواپیما، اولین بار در کشور اردن آزمایش شد که ناموفق بود، اما در ستاد استهلال ایران،‌ رصد با هواپیما انجام و هلال ماه رؤیت شد و گزارش‌های موفقی هم داشتیم./۲۸ مرداد ۱۳۹۱باشگاه خبرنگاران جوان

***

در «ستاد استهلال» چه می‌گذرد؟

هر ساله اول و آخر ماه مبارک رمضان به جهت رؤیت هلال ماه، در ایران غوغا برپا می‌شود. هر کسی در فضای مجازی عکسی منتشر و ادعا می‌کند هلال ماه را دیده است. بعضاً هم شنیده می‌شود که اعلام رؤیت هلال بیشتر سیاسی است تا فقهی. از طرفی برخی دیگر می‌گویند نوع اعلام رؤیت هلال صرفاً به دلیل مسائل فقهی است و هیچ ارتباطی با سیاست و اختلاف نظرها با کشورهای اسلامی دیگر ندارد.

به گزارش ایسنا، «مردمسالاری آنلاین» در ادامه نوشت: نوک این حملات و انتقادات بیشتر به سمت ستاد استهلال است؛ یعنی دستگاهی که حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا موحدنژاد ریاست کمیته علمی آن را بر عهده دارد.

​

در گفت‌وگو با رئیس کمیته علمی ستاد استهلال تک‌تک شبهات موجود را مطرح کردیم. از دیدن ماه با تراز تا بودجه سالانه ستاد و همچنین دلیل اختلاف زمانی رؤیت هلال ماه در ایران با سایر کشورها. از سخنان موحدنژاد چنین استنتاج می‌شد که این اختلاف نظرها صرفاً محدود به مردم نیست بلکه ریشه اساسی این مواضع به نگاه متفاوت فقها از جمله در مورد ملاک رؤیت باز می‌گردد. پرداختن به بودجه سالیانه ستاد استهلال، تعداد کارمندان این ستاد، میزان فعالیت سالانه ستاد و همچنین واقعیت جریان حاج‌آقایی که با تراز به آسمان نگاه می‌کند، از مباحث جذاب این گفت‌وگو است:

اخیراً در خصوص رؤیت هلال ماه رمضان شبهاتی مطرح شده است. برخی می‌گویند در ایران سهواً یا حتی عمداً یک روز دیرتر رؤیت هلال ماه رمضان اعلام شده است. حتی این شبهه وجود دارد که به جهت متقارن نشدن عید فطر با ۱۵ خرداد، رؤیت هلال ماه عمداً با یک روز تأخیر اعلام شده است. نظر شما چیست؟

در کلام اول این سخن را عرض کنم که عید قطعاً همان زمانی است که در تقویم قید شده است؛ چرا که هلال ماه شوال، هلالی نیست که مورد بحث و اختلاف نظر میان کارشناسان باشد. بنابراین عید فطر در همان روز چهارشنبه مورخ ۱۵ خرداد خواهد بود. در این خصوص تردیدی نیست. لذا شبهاتی از این قبیل هیچ معنا و مفهومی ندارند. رؤیت هلال ماه شوال آسان است. نظر همه کارشناسان رؤیت هلال، این است که این هلال در غروب روز سه‌شنبه ۱۴ خرداد به راحتی دیده خواهد شد. لذا قطعاً عید فطر هم مطابق با ۱۵ خرداد خواهد بود.

از طرفی گروه‌های آموزش دیده و مجهز به تجهیزات رصدی مانند دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ که با ستاد استهلال در ارتباط بودند، نتوانستند در روز یکشنبه هلال را رؤیت کنند. مجموعاً هوا هم در کل کشور مساعد نبود. هوا یا ابری بود یا غبارآلود. البته در چند منطقه کوچک هم که هوا صاف بود و جو مشکلی نداشت، نیروهای زبده ما حضور نداشتند. با همه این اوصاف ما حتی یک گزارش در خصوص رؤیت هلال دریافت نکردیم. بلا شک اگر گزارشی دریافت می‌شد ضمن بررسی به مردم اعلام می‌شد.

اما برخی از مردم ضمن انتشار مستنداتی اعلام کرده‌اند که توانسته‌اند هلال را مشاهده کنند. در سمت چابهار ظاهراً هلال ماه رمضان به وضوح رؤیت شده است.

ببینید؛ ما از گروه‌هایی که هلال را می‌بینند سوال می‌کنیم. از اینکه دهانه هلال به کدام سمت بوده و زمینه آسمان چه رنگی داشته و مواردی از این قبیل سوال می‌شود تا با مقایسه جواب‌های افرادی که در کنار هم هلال را دیده‌اند مشخص شود که واقعاً هلال را دیده‌اند یا دچار توهم و تخیل شده‌اند. فراموش نکنیم کسی که مدام در آسمان دنبال هلال باشد، مشخصاً به صورت ناخواسته شکل هلال را پیش روی خود خواهد دید؛ هر چند که این هلال فقط یک خیال است نه واقعیت. حتی برخی از افراد با تجربه نیز می‌گویند گاه دچار این توهم شده‌اند.

اما افراد مدعی، عکس این هلال را منتشر کرده‌اند.

باید بررسی شود. صرفاً به یک عکس نمی‌توان استناد کرد. اینکه صاحب عکس چه کسی بوده و در کجا و در چه زمان این عکس را تهیه کرده، مهم است. بعضاً اتفاق افتاده از دو نفری که مدعی دیدن هلال بوده‌اند، سوالاتی در خصوص ویژگی‌های هلالِ رؤیت شده پرسیده‌ایم. هر کدام یک ویژگی را برای هلال مورد ادعا مطرح کرده‌اند. آنچنانکه سخنان این دو فرد که از قضا کنار هم بوده‌اند، متناقض بوده است. چنین گزارش‌هایی قابل قبول نیست. استناد به این عکس نیز اینگونه است که پایه‌های استناد به آن باید محکم و غیر قابل مناقشه باشد.

موضوع دیگر هلال شب اول رمضان است که به هلال شب اول شباهت کمی داشت. آنچنانکه به قول مردم بیشتر به هلال شب دوم شبیه بود. از این مورد فیلم‌هایی تهیه شده است.

من هم هلالی را که عملاً در شب اول اعلامی (دوشنبه شب) قابل رؤیت بود مشاهده کردم. هلال براحتی دیده می‌شد. منتها این موضوع را باید بدانیم که هلال‌های اول ماه، مختلف هستند. به عنوان مثال هلال اول ماه می‌تواند حدود ۳۰ دقیقه بعد از غروب خورشید نیز غروب کند. این هلال‌ها دیدن‌شان بسیار دشوار است. برخی می‌گویند هلالی که حداقل ۴۰ دقیقه بعد از غروب خورشید، غروب کند، با چشم غیر مسلح قابل رؤیت خواهد بود. با این وصف هلال‌هایی در اوایل ماه وجود دارند که تا ۹۰ دقیقه بعد از غروب خورشید غروب می‌کنند. این است که هلال‌های اول ماه یکسان نیستند. بنابراین ما هلال‌های شب اولی داریم که فرصت برای رؤیت آن‌ها بسیار کوتاه است (مثلاً در حد ۵ دقیقه) و در مقابل هلال‌های اول ماهی داریم که بعد از غروب خورشید به میزان ۹۰ دقیقه قابل رؤیت باشد.

فقها نیز در رساله‌ها اینگونه نظر دارند که بلند بودن یا پایین بودن ماه (فاصله داشتن یا نزدیک بودن به افق) دلیل بر این نیست که این هلال، هلال شب دوم است یا شب اول. اصل بر این است که هلال رؤیت شود. ملاک "دیده شدن" است. اگر شب قبل دیده نشد و امشب دیده شد. امشب، شب اول ماه است. حال می‌خواهد هلال بلند و واضح دیده شود یا نزدیک افق باشد و به زحمت دیده شود.

ما در عصری زندگی می‌کنیم که دانشمندان عکس سیاه چاله‌ای را با فاصله هزاران سال نوری ثبت می‌کنند و به مردم نشان می‌دهند. آیا این علم توانایی ندارد به ما بگوید هلال ماه امروز قابل رؤیت است یا فردا؟

البته بحث رؤیت هلال، ترکیبی از چند مؤلفه است. یک موضوع در خصوص مشخصات نجومی ماه است که در این مورد ما هیچ مشکلی نداریم و از نرم افزارهای روز استفاده می‌کنیم. ستاد استهلال از آخرین دستاوردهای علمی در حوزه علم نجوم بهره می‌برد. بحث دیگر به وضعیت جو باز می‌گیرد. بالاخره قصد این است که هلال دیده شود. برای دیدن ماه باید جو مناسبی داشته باشیم. مشخصاً جو غبارآلود و ابری در دیده نشدن هلال ماه مؤثر خواهد بود. مطلب دیگر توانایی چشم در رؤیت ماه است. ما تفاوت‌های توانایی چشم افراد در رصد ماه را به کرات دیده‌ایم. شخصاً اتفاق افتاده که هلال را در دوربین دوچشمی (شکاری) مشاهده کرده‌ام، اما دوست من که از قضا آدم زبده‌ای در علم نجوم بود، این هلال را نمی‌دید. بعد از نیم ساعت ایشان توانست هلال را ببیند. توانایی چشم هم شرط است.

البته بعضاً انتقاد می‌شود که پدیده خورشیدگرفتگی پیشبینی می‌شود و نهایتاً رخ می‌دهد، اما ما نمی‌توانیم ماه را رؤیت کنیم! اینجا بحث رؤیت ماه است که آیا با چشم و ضمن جو مناسب می‌توان ماه را دید یا خیر؟ بحث این نیست که اتفاقی خارج از جو رخ می‌دهد. شاید خارج از جو بتوان هلال را دید. اما بحث اساسی این است که ما بر روی زمین می‌توانیم این هلال را رؤیت کنیم یا خیر؟ ممکن است به واسطه غبار یا ابر، این هلال برای ما قابل رؤیت نباشد. بنابراین توان چشم و مسائل جوی نیز در این خصوص مطرح است. موضوع پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

پس چرا کشورهای دیگر می‌توانند هلال را ببینند؟

کشورهای دیگر با ما اختلاف افق دارند. ممکن است ما هلال را نتوانیم ببینیم؛ اما در کشور دیگر این هلال دیده شود. این به جهت اختلاف افق است. هلال ممکن است در کشوری از افق دور باشد و برای ما نزدیک باشد. بعد از چند ساعت که می‌گذرد ممکن است هلال که ضخیم‌تر هم شده، برای ما نیز قابل رؤیت باشد. جالب است که گاه هلالی ممکن است در استرالیا دیده شود و پس از پنج ساعت همان هلال را ما نتوانیم در ایران ببینیم.

البته در مواردی هم بحث توهم مطرح می‌‎شود. ممکن است فردی ادعا کند که هلال را دیده است. در بسیاری از کشورهای اسلامی صرفاً به سخن و ادعای همین فرد اکتفا می‌شود و اعلام می‌‎کنند که هلال رؤیت شده است. در ایران چنین روشی وجود ندارد و گزارش‌هایی از این دست را قبول نمی‌کنیم. ما از افرادی که هلال را دیده‌اند سوال می‌کنیم. بر اساس جواب آنها تصمیم می‌گیریم. می‌خواهم بگویم که سخن آنها را کاملاً می‌سنجیم. همین کار ساده در خیلی از کشورهای اسلامی صورت نمی‌گیرد. به صرف گزارش یک فرد که راستگو بودن او عیان است، اکتفا می‌کنند که ماه را دیده‌اند. متأسفانه این کارها در بسیاری از کشورهای اسلامی صورت می‎‌گیرد. این روال یک روال غالب در کشورهای اسلامی است. هر چند که در برخی دیگر از کشورهای اسلامی دقت به خرج می‌دهند.

با این وجود ما هم در رؤیت ماه مرتکب اشتباهاتی شده‌ایم.

به هر حال با دقت در بررسی‌ها احتمال این اشتباهات بسیار پایین می‌آید. وقتی کار را به کسانی بسپاریم که تجربه خوبی دارند، آنها بهتر می‌توانند این موضوع را به سرانجام برسانند. در ستاد استهلال این کار صورت می‌گیرد و سعی می‌شود تخیل‌ها از واقعیت‌ها جدا شوند.

در زمینه علم نجوم سایت‌های مختلفی فعالیت دارند. در ایران نیز یک سایت معتبر فعالیت دارد که از قضا قسمت "فاز ماه" در آن فیلتر است. بر اساس دیتاهای این سایت، هلال ماه روز یکشنبه در ایران رؤیت شده است. البته عکس هلال، بسیار باریک است. بسیاری از اپلیکیشن‌ها نیز همین روند را منعکس کرده‌اند. مردم هم می‌پرسند چرا ما باید یک روز دیرتر رمضان را اعلام کنیم. در این خصوص چه نظری دارید؟

سایت‌ها و نرم افزارهایی وجود دارند که شکل هلال را فارغ از اینکه شما دقیقاً در افق خود چگونه آن را می‌توانید ببینید نشان می‌دهند. همانطور که شما هم اشاره داشتید هلال بسیار باریک بوده است. حال هلال به این ضعیفی را از سطح زمین چگونه می‌توان دید؟ این‌ها مواردی است که باید لحاظ کرد. من تعجب می‌کنم که برخی چگونه حکم می‌کنند که هلال به این باریکی دیده شده است آن هم با چشم مسلح.

یعنی چنین گزارشی نمی‌تواند ملاک برای رؤیت هلال باشد؟

ببینید؛ در اینجا ملاک صرفاً رؤیت است. در روایات متعدد، ملاک، دیدنِ هلال قید شده است. اینکه ما خارج از جو، ماه را ببینیم جای بحث است. یکی از دوستان می‌گفت اگر قرار است خارج جو برویم و ماه را رصد کنیم، پس به آنسوی ماه که روشن است برویم! نصف ماه همیشه روشن است. درست مثل زمین. آنچه که در روایات آمده به عنوان نظر شرعی، رؤیت هلال از سطح زمین است. تعدادی از مراجع نیز در خصوص رؤیت ماه با هواپیما اعلام نظر کرده‌اند که رؤیت با هواپیما ملاک نیست. البته برخی این ملاک را پذیرفته‌اند. این بحثی فقهی است. ملاک رؤیت، بسیار مهم است. اینکه تصویر ماه را با یک نرم افزار به تصویر بکشیم، با اینکه روی زمین در پی یافتن ماه باشیم متفاوت است. به تعبیری بر اساس فازی که ماه دارد، تصویری از ماه، به وسیله نرم افزار رسم می‌شود. اما این بدان معنا نیست که بتوان با همین وضعیت ماه را روی زمین رؤیت کرد.

بحث این است آن فاز هلالی که با نرم افزار تعیین شده، از سوی برخی از مردم ایران و سایر کشورها نیز مشاهده شده است.

ما حدود ۱۱۰ گروه استهلال داریم که به آنها اطمینان داریم. این گروه‌ها آموزش‌های لازم را هم دیده‌اند. آنها به ما گفته‌اند ماه رؤیت نشده است. حال چگونه باید به حرف دیگر کشورها اعتماد کنیم و حرف گروه‌های آموزش دیده خود را کنار بگذاریم؟ ارزیابی آنها از رؤیت هلال برای ما جای سوال است. ما بارها دیده‌ایم که این کشورها خلاف واقع اعلام رؤیت کرده‌اند. نمونه واضح آن حدود ۵ سال پیش بود که ادعا شد هلال ذی‌الحجه رؤیت شده است. لذا حج را بر اساس آن انجام دادند. در حالی که هنوز ماه به مقارنه نرسیده بود یعنی ماه به شرق خورشید نیامده بود تا هلال ماه جدید دیده شود. ولی دیدیم که اعلام شده بود که هلال ذی‌الحجه رؤیت شده است. منجمین مسلمان به این قضیه اعتراض کردند. ولی آنها همین رؤیت را ملاک گرفتند و حج را انجام دادند. وقتی در کشوری که تا این حد شاهد اشتباه در اعلام رؤیت هلال هستیم، آیا باید آنها را ملاک بگیریم؟ مشخصاً این کار را نمی‌کنیم. علمایی که در آنجا تصمیم‌گیرنده هستند به نحوی زیرکانه، با دقت و با توجه ویژه موضوع را بررسی نمی‌کنند. آنها صرفاً به گفته چند شاهد اکتفا می‌کنند.

پس شما معتقد هستید که در ایران بر خلاف کشورهای دیگر دقت بیشتری برای رؤیت هلال وجود دارد و فقها به صورت کاملاً جدی پیگیر رؤیت هلال هستند. لذا نیازی به تبعیت از کشورها و افراد دیگر نیست.

البته در اینجا یک بحث فقهی هم وجود دارد. فرض کنیم در ترکیه یا لبنان افرادی داشته باشیم که به داوری آنها مطمئنیم. حال اگر آنها در لبنان یا ترکیه هلال را دیدند، سوال این است که آیا این هلال اول ماه برای ایران هم ثابت می‌شود؟ برخی از فقها می‌گویند بله؛ رؤیت در دور دست هم برای ما قابل قبول است. ولی نیمی از فقها و حتی اکثریت فقها معتقدند که هلال را در جایی که ساکن هستید باید رؤیت کنید. رؤیت هلال در سایر سرزمین‌ها ملاک برای سرزمین‌های دیگر نمی‌شود.

در اینصورت تکلیف "لیله‌القدر" چه می‌شود؟ ما یک "شب قدر" داریم. شب قدر ترکیه، شب قدر لبنان، شب قدر ایران و … نداریم.

در این صورت ممکن است لیله‌القدرهای مختلفی ایجاد شود. وقتی قرار شد هر کسی خودش هلال را رؤیت کند، نهایتاً طی دو روز و شاید گاه تا سه روز اختلاف در اول ماه حاصل شود. وقتی از فقها این سوال را می‌پرسیم، آنها در پاسخ می‌گویند که این مشکلی نیست. این شب (شب قدر) تابع عنوان است. فردی در فلان کشور شب ۲۳ را احیا کرده است. از نظر این فقها او شب قدر را درک کرده است و ایرادی بر او وارد نیست. همین کفایت می‌کند. برخی از فقها نیز مخالف هستند و می‌گویند شب قدر صرفاً یک شب است. شب‌های قدر مختلف نداریم.

آیا نگاه اول فقها باعث اختلاف نمی‌شود؟ چرا عموم مسلمانان جهت حفظ وحدت یک روز را با هم روزه نمی‌گیرند و یک روز را با هم عید اعلام نمی‌کنند؟

مشکل اصلی به فتوا باز می‌گردد. همین اختلاف نظری که نزد فقهای شیعه است، همین نظر هم در اهل سنت وجود دارد. اینجا یک اختلاف فتوایی وجود هست. اگر این اختلاف فتوا حل و فصل شود، می‌توان به آن سمت رفت. ضمن رفع این مشکل می‌توان با تمسک به محاسبات نجومی، افرادی از کشورهای مختلف را به نقطه‌ای که امکان رؤیت ماه برای اولین لحظات در آن زیاد است اعزام کرد. البته هر چند سال یک بار کشورهای مسلمان همایشی دارند. این بحث نیز ذیل عنوان "یکسان‌سازی تقویم قمری" در این همایش دنبال می‌شود تا برای حل این موضوع راه حلی بیابند. برای حل این موضوع باید بر این بخش تمرکز داشت. بخش‌های فقهی اگر حل و فصل شوند، مباحث نجومی آن چندان مشکل‌ساز نیست.

در لابه‌لای این مباحث، یک عکس، بسیار جلب توجه کرد. عکس حاج آقایی که با تراز به آسمان نگاه می‌کرد را مطمئناً دیده‌اید. توضیحی در خصوص عکس می‌دهید؟

​

آن عکس مربوط به آقای مقدس‌زاده است که از رصدگران خوب ستاد هستند. ایشان فردی فعالند. در این عکس، قضیه این نیست که آقای مقدس‌زاده با تزار در پی رؤیت ماه باشد! اینکه معنایی ندارد. استفاده از تراز مقدمه‌ای برای دیدن ماه است. ما اکنون نرم افزارهای زیادی در دسترس داریم که عموم افراد به آن دسترسی دارند که با دقت خوبی، محل خورشید و ماه را لحظه‌ای نشان می‌دهند. این نرم افزارها ارتفاع ماه از افق و سمت آنرا نیز به ما نشان می‌دهند. همچنین به ما نشان می‌دهند که ارتفاع ماه در فلان ساعت، مثلاً ۶ درجه است. حال ما می‌خواهیم محل ۶ درجه‌ای که ماه در آن قرار دارد را بیابیم. باید ترازی در اختیار داشته باشیم که بدانیم خط تراز یا به اصطلاح ارتفاع صفر کجاست و استفاده از تراز راهی ساده برای این کار است. این راه خوب و نسبتاً دقیقی است.

در این رابطه باید چشم را در امتداد قسمت بالای تراز قرار دهیم، بعد به افقی که روبروی ما وجود دارد نگاه کنیم. البته یک نفر هم باید حضور داشته باشد که حباب تراز را بررسی کند تا این حباب بین دو خط تراز باشد.

اما در این عکس صرفاً یک نفر حضور داشت. کسی کنار آقای مقدس‌زاده نبود.

اتفاقاً آقای مقدس‌زاده در واکنش به این موضوع گفته بودند عکسی که گرفته شده است ناقص است؛ چرا که کسی دیگر هم باید باشد تا وضعیت حباب تراز را گزارش دهد. در واقع عکس کامل نبود. به هر حال این روش به عنوان یک روش ساده آموزش داده می‌شود.

این روش آیا اسم معینی هم دارد؟

می‌توان به آن "یافتن خط تراز" گفت یا "یافتن خط افق." این روش صرفاً روشی ساده است که در آن تراز برای سنجش موقعیت ماه مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از تراز نزد نقشه‌بردارها نیز مرسوم است. این موضوع پیچیده‌ای نیست. در آموزش‌ها این روش را کاملاً توضیح می‌دهیم. برخی که چنین کارهایی را انجام نداده‌اند، حین مواجهه با آن تعجب می‌کنند. در واکنش به این موضوع فردی نوشته بود که من شغلم بنایی است و سال‌ها با تزار کار می‌کنم، نمی‌دانم چگونه می‌توان با تراز ماه را دید! این افراد به هر حال کار نجومی انجام نداده‌اند و نمی‌دانند تراز در آنجا چه کاربردی دارد. اما وقتی یک نقشه‌بردار این جریان را می‌بیند متوجه موضوع می‌شود.

از فعالیت ستاد استهلال بپرسیم. آیا ستاد در ماه‌های دیگر هم فعالیت دارد؟

بله؛ ستاد استهلال در واقع در همه ماه‌ها مشغول استهلال است. در هر ماه، برای رؤیت ماه قمری استهلال صورت می‌گیرد. منتها تعداد گروه‌ها کمتر است. از طرفی افراد به صورت داوطلبانه وارد می‌شوند. اینگونه نیست که شغل فردی رؤیت هلال باشد. جوانان به صورت داوطلبانه تصمیم می‌گیرند که پیگیر این جریان شوند. البته امکاناتی در حد وسیله نقلیه در اختیارشان قرار می‌گیرد. با استانداری یا فرمانداری هماهنگ می‌کنند و چند ساعتی خودرویی را در اختیار می‌گیرند. این رصد در همه ماه‌ها جریان دارد و گزارش آن تنظیم می‌شود و به دفاتر ائمه جمعه هم ارسال می‌شود. در سایت مقام معظم رهبری (لیدر) و در بخش مربوط به استهلال این نتایج و گزارشات قید شده است.

تعداد گروه‌ها چه میزان است؟

گروه‌هایی که هلال ماه رمضان را رصد می‌کنند حدوداً ۱۱۰ گروه هستند. اما در ماه‌های دیگر، حدود ۵۰ تا ۸۰ گروه کار رصد را انجام می‌‎دهند. مردم ممکن است خبر نداشته باشند که همه ماه‌ها استهلال انجام می‌شود.

از میزان بودجه سالانه ستاد اخبار متفاوتی منعکس می‌شود. بودجه سالیانه ستاد چه میزان است؟

در مورد بودجه سالانه ستاد رقم‌های عجیبی قید می‌شود. در جایی نوشته بودند که بودجه ستاد ۱۴ میلیارد تومان است. جالب این است که مستندی در قبال این خبر ندارند. مشخص نیست از کجا این خبر را دریافت کرده‌اند. در حدی که من اطلاع دارم، بودجه ستاد حدوداً یک صدم مبلغ مذکور یعنی چیزی حدود ۱۴۰ میلیون تومان در سال است؛ هزینه‌ای هم که در ستاد انجام می‌شود بیشتر در مورد بحث بیمه شدن افراد است که مبادا حین انجام کار برای آنها مشکلی پیش آید. البته سالانه هدیه‌ای هم برای افراد در نظر گرفته می‌شود که آنهم به صورت متوالی پرداخت نشده است. این هدیه حدوداً ۱۰۰ یا ۲۰۰ هزار تومان است. این مبلغ نهایتاً برای مدیری که زمان بیشتری را صرف کرده، شاید در سال به ۳۰۰ هزار تومان برسد.

آیا ستاد استهلال نیروی ثابت و رسمی هم دارد؟

خیر؛ به هیچ وجه نیروی رسمی و ثابت ندارد. نهایتاً یک یا دو نفر که ضمن فعالیت‌های دیگر در دفتر آقا به کار استهلال نیز مشغولند. بنابراین در کل ایران ما حتی یک نفر را نداریم که بگوید من کارمند ستاد استهلال هستم و از آنجا ماهیانه حقوق می‌گیرم./۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ ایسنا